“රහස් කියන කඳු” චිත්‍රපටිය සබුද්ධික සිතීමක තාර්කිකත්වයක් තුළින් ග්‍රහණය කර ගැනීම එතරම් පහසු නොවේ. මින් මා අදහස් කරන්නේ ‘එහි තේරුම කුමක්ද?’, ‘එහි අහවල් දේ මෙසේ වන්නේ ඇයි?’, ‘එහි අහවල් චරිතය මෙසේ හැසිරෙන්නේ ඇයි?’ ආදී හේතුඵල ආකෘතියකින් මේ චිත්‍රපටිය ග්‍රහණය කර ගැනීම ඉතාම අපහසු වන බවයි. එම නිසාම මෙය බෙහෙවින් රැවටිලිකාරී චිත්‍රපටියක් කියා ද කිව යුතුය. මෙය අපව ඉතාම පහසුවෙන් ...

මෙහි විශේෂයෙන් වෙන්කොට හඳුනා ගත හැකි ප්‍රධාන චරිතයක් නැත. ඒ වෙනුවට අපට පෙනෙන්නේ තරමක් විශාල මිනිසුන් පොදියකි. සෑම පිරිම්යෙක්ම, සෑම ගැහැණියක්ම, සෑම දරුවෙක්ම එක හා සමාන ලෙස වැදගත් වනවා කියා සිතේ. ඒ සියලු දෙනාට ඔවුන්ගේම ලෝක තිබෙනවා යන්න සිත්තරා අපෙන් සඟවන්නේ නැත. එහි ඉදිරියෙන් සිටින බල්ලා පවා සිටින්නේ උගේ ලෝකය තුළයි. එම නිසාම උගේ පැවැත්ම ද මේ ලෝකයේම කොටසකි. ...

මෙය නිර්වචනය කළ යුතුය කියා නලින් ද සිල්වා කරන යෝජනාව වැදගත් වෙයි. මෙයට හේතුව වන්නේ ප්‍රභූ තන්ත්‍රයේ ඉතිහාසය අපේ රටේ ඉතිහාසයේ වැදගත් යටි ධාරාවන් දෙකක් වන ආගමික වාර්ගික ජාතිකවාදය සහ විමුක්තිවාදී දේශපාලනය යන යටි ධාරාවන් දෙක තේරුම් ගැනීමට අවශ්‍ය සන්දර්භය ලෙස ගත යුතු වීමයි. සමකාලීන දේශපාලනය අපට මේ අන්ත තුන අතර දෝලනය වන චලනයක් ලෙස හඳුනා ගත හැක. මේ ...

Image: Game and set to Sajith but match to Ranil. (n.d.). Retrieved from https://www.sundaytimes.lk/200202/columns/game-and-set-to-sajith-but-match-to-ranil-390023.html කුමාරි ජයවර්ධනගේ ‘සොක්කන් ලොක්කන් වූ වගයි’ කෘතිය සාරාංශගත කිරීමක් අප විසින් ආරම්භ කරන ලද්දේ මීට මාස කිහිපයකට පමණ පෙරය. එහි කොටස් දෙකක් (පළමු කොටස මෙතනින්, දෙවන කොටස මෙතනින්) මේ වන විටත් අවසන් කර ඇති අතර, මේ තිබෙන්නේ එහි තුන්වන කොටසයි. අපේ රටේ ඓතිහාසික ප්‍රභූ තන්ත්‍රය මෑත ...

Image: Facebook අප සිතනා ආකාරයට දේශපාලනය පිළිබඳව නිර්මාල් ඉතා වැදගත් සිතීමක් කරයි. මෙහි කේන්ද්‍රීය සංකල්පය වන්නේ ‘ජනතාව’ යන්නයි. නමුත් නිර්මාල් විසින් ‘ජනතාව’ ලෙස නම් කරන්නේ කිසිසේත් ආනුභුතික වස්තුවක් නොවේ. ඒ වෙනුවට එමගින් අදහස් වන්නේ නිශ්චිත අර්ථයෙන්ම පාරභෞතික විද්‍යාත්මක සංකල්පයකි. මෙහි ආරම්භක ගැටලුව අපට මෙසේ ගොනු කළ හැක: දේශපාලනය එහිම ස්වරූපයෙන් ගත්විට පවතින්නේ කොතැන ද? එසේත් නැතිනම්, දේශපාලනය පාරිශුද්ධ ස්වරූපයෙන් ...

Image: Uditha Chirathan Ekanayake පහතින් තිබෙන්නේ අප විසින් – කඩින් කඩ – මෙහි පල කරන ‘Meillassoux without Nalin’ ලිපි මාලාවේ තවත් සටහනකි. මෙහි ඉලක්කය වන්නේ මෙයසූ සම්බන්ධයෙන් අප පසුගිය වසර දෙකක පමණ කාලයක් පුරා සාමූහිකව සිදුකළ අධ්‍යනයක අදහස් සමාජ මාධ්‍ය ආකෘතියකින් ගොනු කිරීමයි. මෙම අදහස් වල වඩාත් විධිමත් ප්‍රකාශනයක් අප ඉදිරි කාලයේ දී එළි දක්වන්නෙමු. මේ තිබෙන්නේ එයට පෙර ...

Image: Mother Courage and Her Children_Uinversity of Peradeniya_2024_Hemantha Anurasiri වේදිකාව පිළිබඳ නවීනත්වයකින් යුතුව සිතීම සඳහා අපට කළ හැකි එක් මැදිහත්වීමක් වන්නේ රංග කලාව පිළිබඳ නව සිතා බැලීම් පිළිබඳ කථිකාවක් ඇති කිරීමයි. ඒ වෙනුවෙන් ඇලෙන් බදියූගේ වේදිකාව පිළිබඳ තිසීස 11 අතිශය වැදගත් වේ. මාක්ස්ගේ ඓතිහාසික ෆොයෝබාක් තිසීස ආකෘතියට ලියා ඇති මෙම තිසීස 11 රංග කලාව පිළිබඳ නවීනත්වයකින් සිතන්නෙකුට අතිශය වැදගත් ...

අප සිතනා ආකාරයට කෙනෙක් ආගමික අර්ථකථන මෙන්ම – මේ දෙවැනි කොන්දේසිය ඉතාම වැදගත් වෙයි – සරල විද්‍යාත්මක යථානුභූතවාදයක් ද ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නම් පැවැත්ම යනු කුමක්ද යන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් දීමට තිබෙනා බැරෑරුම් තෝරා ගැනීම් තුනක් තිබේ: බදියානුවාදය, ඩෙලූසියානුවාදය සහ මෙයසියානුවාදය. අවාසනාවන්ත ලෙස, මේ ආස්ථාන තුන සම්බන්ධයෙන්ම අපේ රටේ විධිමත් සංවාදයක් නොමැති වේ. ඉහත තුන්වැනි ආස්ථානය පිළිබඳව බැරෑරුම් සංවාදයක් සිංහල සංවාද ...

පහතින් තිබෙන්නේ “The Lord of the Rings” චිත්‍රපටිය දෘෂ්ඨිවාදී විචාරයකට ලක් කිරීමට ගන්නා උත්සාහයකි. සාකච්ඡා වන දේවල් වලට අදාළ තොරතුරු මෙහි ඇතුලත් කරන්න හැකිතාක් උත්සාහ කළ ද මෙය මෙම චිත්‍රපටිය නරඹා ඇති අයට වඩාත් පහසුවෙන් ගෝචර වනු ඇත. 2024 වර්ෂයේ අපේ රටේ දේශපාලනයේ තිබෙනා තෝරා ගැනීම් පිළිබඳව සිතීමට මෙවැනි ප්‍රවේශයක් ප්‍රයෝජනවත් වනවා කියා අපි සිතමු. තඹුත්තේගම මධ්‍ය මහා විද්‍යාලයේ ...

Image: Robert Ryman, Untitled, oil on linen (1963-64) මේ තිබෙන්නේ ‘දයලෙක්තිකය’ එසේත් නැතිනම් ‘අපෝහකය’ (‘dialectic’) යන සංකල්පය සඳහා ඉතාම සරල පැහැදිළි කිරීමකි. මේ වචනය බොහෝ දෙනෙක් අසා තිබෙන්නේ වුවත් මෙහි නිශ්චිත අර්ථය පිළිබඳව එතරම් යහපත් අවබෝධයක් බොහෝ දෙනෙකුට නැත. මේ උත්සාහ කරන්නේ එයට කෙටි පිළියමක් යෙදීමටයි. ඉතා වැදගත්: මෙම සටහන තබන්නේ අප දයලෙක්තිකවේදීන් (dialecticians) වන නිසා නොවේ. මෙතනදී අපි ...

රූපය: Francesca Woodman, ‘Untitled, New York’, 1979-80 රැඩිකල් නිරාගමිකයෙක් වීමේ දී කෙනෙක්ට ගැනීමට බලකෙරෙන සංකීර්ණ දාර්ශනික තෝරා ගැනීමක් තිබේ. නිරාගමිකයෙක් වෙනවා යනු අවසානයේ දී ලෝකෝත්තරත්වය (transcendence) ප්‍රතික්ෂේප කිරීමයි. ලෝකෝත්තරත්වය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ අපගේ වර්තමාන ලෝකයේ සිට, මෙම ලෝකයේ දැනුම ලබා ගැනීමේ කොන්දේසි වල සිට වටහා ගත නොහැකි අනේකත්වයකි. එම නිසා එය අපට පූර්ණ අනේක්ත්වයක් (wholly Other) ලෙස නම් කළ ...

Image: Pradeep Chandrasiri, “The Lamenting boy III”, mixed media on paper, 21 * 29 cm, (2007) විඥානවාදය යන ඓතිහාසික දාර්ශනික ව්‍යාපාරයට එරෙහිව සමකාලීන දර්ශනය විසින් ගෙන ආ කේන්ද්‍රීය විවේචනය ‘කරුණුමයභාවය’ (‘facticity’) යන තනි වචනය යටතේ තේරුම් කළ හැක. මෙහි සරල අර්ථය වන්නේ අපේ දැනුම යනු ද අපට නිරීක්ෂණය කළ හැකි තවත් එක් කරුණක් පමණක් වන බවයි. එම නිසා අපේ ...

විශාල කැන්වස් වසා, විවිධ ඓතිහාසික රූප විනිවිදිමින් දශක ගණනක් පුරා පුනරාවර්තනය වන ප්‍රදීප් චන්ද්‍රසිරි ගේ රේඛාවන් ගැන සිතන විට මට පළමුවෙන් සිහිපත් වන්නේ විඥානවාදයේ ශ්‍රේෂ්ඨ උපන්‍යාසයයි. සංක්ෂිප්ත වශයෙන් එමගින් පෙන්වා දෙන්නේ සිතුවිලි වලින් බාහිරත්වයක් සිතීම විසංවාදයක් වන හෙයින් සියලු දේ මහා සිතීමක් ලෙස ගත යුතු බවයි. එසේත් නැතිනම් ලෝකය යනු ‘මගේ ලෝකයයි’ කියා විඥානවාදියා යෝජනා කරයි. ප්‍රදීප් ගේ රේඛාවන් ...

ගුණදාස අමරසේකර ගේ “මහගෙදර” නවකතාවේ කතා සාරාංශය මෙසේය. දාස යනු ෆුල්බ්‍රයිට් ශිෂ්‍යත්වයකින් සමාජ විද්‍යාව සම්බන්ධයෙන් පශ්චාත් උපාධියක් කරන්න ඇමරිකාවට යන විවාහක වැඩිමහළු ශිෂ්‍යයෙකි. නවකතාව පෙන්වා දෙන ආකාරයට එම ශිෂ්‍යත්වය ඔහුට ලැබෙන්නේ ඔහුගේ මොළය සෝදා ඔහු මගින් බෞද්ධ සංස්කෘතියට පහර ගැසීමේ කුමන්ත්‍රණයක කොටසක් ලෙසයි. එමගින් අපට බටහිර ඇකඩමියාවේ අරමුණ ද පැහැදිළි වෙයි. එහි ඉලක්කය වන්නේ මෙලෙස අපේ රටෙන් මිනිසුන් ගෙන්වා ...

Image: Detail from the famous cover illustration of the Soviet novel “The First Teacher” by Chingiz Aitmatov අල්තීනායි ඊයේ මතු කළ එක් ප්‍රශ්නයක් තමයි විශ්වීයත්වය ගැන මෙයසූ ගේ අදහස අපිට ප්‍රායෝගිකව වැදගත් වෙන්නේ ඇයි කියන. අල්තීනායි ට අනුව අපිට ඊට වඩා මේ ලෝකේ තියෙන ප්‍රශ්න වලට වැදගත් වෙන්නේ UN එක වගේ ආයතනයක් බලාත්මක කරලා මානව හිමිකම් වගේ අදහස් මත ...

ප්‍රශ්නය: ජවිපෙ සහ රනිල් අතර තෝරා ගැනීම දාර්ශනික තීරණයක් ද දේශපාලන තීරණයක් ද? උත්තරය: දේශපාලන තීරණයක්. මේ වගේ දේවල් දර්ශනයට තීරණය කරන්න පදනමක් නැහැ. ප්‍රශ්නය: ඇයි ඒ? උත්තරය: දර්ශනය සොයාගෙන යන්නේ අනිවාර්යයතාවයන්. උදාහරණයක් විදියට අපිට අනුව පැවැත්ම කියන්නේ නිර්හේතුව (Irreason) කියල මෙයසූ නම් කරන අදහස. මේක සත්භාවවේදී තිසීසයක්. මේක පදනම් වෙන්නේ පැවැත්ම (හෝ එවැන්නක් නොමැති වීම හෝ) සම්බන්ධයෙන් තියෙන ...

Image: Odilon Redon, “Christ with Red Thorns”; crayon and gouache on paper (c.1895 -1900) “ප්‍රශ්නය තමන්ගේ වනතුරු පිළිතුරු දාර්ශනිකයි” යන ප්‍රකාශය තරම් සමකාලීන ලෝකයේ දර්ශනය පිළිබඳව අනවබෝධය ප්‍රකාශ වන තවත් අදහසක් නැති විය හැක. නමුත් මෙය අප කිසිසේත් ඕපපාතිකව බිහි වූ ‘අහිංසක වැරදි වැටහීමක්’ ලෙස පමණක් ගැනීමේ වරද ද නොකළ යුතුය. ඒ වෙනුවට මේ තිබෙන්නේ, අවම වශයෙන්, දාහත් වන ...

රූපය: “Hanamitikarayo”, 2023 මෙරට 90 ප්‍රවණතාව යනු දෘශ්‍ය කලාව, නාට්‍ය කලාව හා සංගීතයේ සුවිශේෂ සංධිස්ථානයකි. එහෙත් පසුගිය දශක දෙක – එම ප්‍රවණතාව තුළින් – නිරීකෂණය කරන විට එහි වර්ධනයක් දැක ගැනීම හෝ නව ප්‍රවණතාවක පැන නැගීමක් අපට හමුවන්නේ නැත. මෙහිදී මා බෙහෙවින් උනන්දු වන රංග කලාව තුළ මෙම ගැටලුව තව තවත් සංකීර්ණ ලෙස පෙනෙන්නට තිබෙයි. මේ සඳහා ඉතාම සුළු ...

Image: Marble bust of Napoleon Bonaparte by Antonio Canova, c.1808 -1814 මේ සටහන ලියන්නේ දේශපාලනය පිළිබඳව සිතීම සඳහා ශන්තාල් මූෆ් විසින් යෝජනා කරන පශ්චාත්-මාක්ස්වාදය පිළිබඳව ප්‍රවාදයට අප එකඟ නොවන්නේ ඇයිද කියා ලියා තැබීමටයි. නමුත් මෙය කියවීම සඳහා ශන්තාල් මූෆ් පිළිබඳව විශේෂඥ දැනුමක් අපේක්ෂා කරන්නේ නැත (මූෆ් ගේ න්‍යායික ස්ථාවර ගැන හොඳ සාරාංශයක් ලෙස රමිඳු පෙරේරා විසින් සිංහලට නගන ලද ...

ඔහු විසිවෙනි සියවසේ මැද ආරම්භ වූ එක්තරා ඓතිහාසික වේදිකා නාට්‍ය ව්‍යාපාරයක අවසාන පුරුකක් ලෙස ගත හැකි පරම්පරාවේ බලපෑම්සහගත සාමාජිකයෙක් විය. මෙම වේදිකා නාට්‍ය ව්‍යාපාරයේ දිගුවක් ලෙස 80 දශකයේ සිට 90 දශකය පුරා සිදුවූ ‘ටෙලි නාට්‍ය’ නම් වූ කෙටිකාලීන ඓතිහාසික අත්හදාබැලීම තුළ ඔහු ගේ භූමිකාව වඩාත් කේන්ද්‍රීය විය. අව්‍යාජ මහජන ව්‍යාපාර ලෙස සැලකිය හැකි මේ කලාත්මක අනුක්‍රමණ තුළ ඔහු ගේ ...