මිනිස් සිරුර ස්වභාවධර්මයේ නිර්මාණ අතරින් මුදුන් මල්කඩයැයි කිවහොත් එය අතිශයොක්තයක් නොවනු ඇත. බොහෝ දෙනෙකු හට‍ කුතුහලය දනවන මෙම මිනිස් සිරුර සැදී ඇත්තේ කෙසේද?, එය ක්‍රියා කරන්නේ ක්සේද? එය ලෙඩ රෝග වලට බඳුන් වන්නේ ක්සේද? යන ප්‍රශ්න වලට සරල පිළිතුරක් දීම මෙම බ්ලොගයේ අරමුණයි.

අප මේ ජීවත්වන විශ්වය තුල පවතින සෑම ​දෙයක්ම ගොඩ නැගී තිබෙන්නේ පරමාණු හා ශක්තිය සංයෝජනය වීමෙනි. මිනිස් සිරුරද මෙම පොදු ධර්මතාවයට අණුව තැනී ඇත. නමුත් පරමාණු හෝ ශක්තිය හෝ අපගේ පන්චේද්‍රියයන්ට පහසුවෙන් ග්‍රහණය කරගත හැකි දේ නොවන අතර, මිනිස් සිරුර ගැන කතා කිරීමේදී එහි මූලික තැනුම් ඒකකය ලෙස සෛලය සැලකීම වඩාත් සුදුසු වේ. මන්ද යත් අපට ගෝචර වන, පහසුවෙන්ම දැකගත හැකි (අණ්වීක්ෂයක් ඇසුරෙන්) කුඩාම තැනුම් ඒකකය සෛලය නිසාය. මිනිස් සිරුරේ සංකීර්ණතාවය පහත පරිදි කැටි කොට දැකිවිය හැකිය.

සෛල → පටක → ඉන්ද්‍රීය → පද්ධති → ශරීරය

සත්ත්ව සෛලය..

අපගේ ශරීර තැනීමට දායක වී ඇති සෛල “යුකැරියොටික සෛල” (Eukaryotic cells) ලෙස නම් කර ඇත. මෙය බැක්ටීරියා සැදී ඇති “ප්‍රෝකැරියෝටික සෛල” (Prokaryotic cells) වලට වඩා පරිණාමිකව උසස් ලෙස සැලකේ.

වම් පස දැක්වෙන රූපයේ ඇත්තේ ස‍රල යුකැරියෝටික සෛලයක සාමාන්‍ය සැකැස්මයි. එහි දැක්වෙන ලෙස, සෛලය ගොඩනැගීමට ඉතා කුඩා සෛලීය ඉන්ද්‍රයිකා (Organelles) උපකාරී වන අතර ඒවා සෛලයක පැවැත්මට උවැසි විවිධ ක්‍රියා ඉටු කරයි.

මූලික වශයෙන් කාබෝහයිඩ්‍රේට, ප්‍රෝටීන, ලිපිඩ හා න්‍යෂ්ඨික අම්ල යන රසායනික අණු වර්ග හතර, මෙම සෛලීය ඉන්ද්‍රයිකා ගොඩනැගීමට ද ඒවායේ ක්‍රියාකාරීත්වයට ද උපකාරී වේ. මීලඟට මෙම සෛලීය ඉන්ද්‍රයිකා මොනවා දැයි පොඩ්ඩක් බලමු.

සෛල පටලය (Cell membrane) : සෛලයක සීමාව ලකුණු කරන ඉතා තුනී පටලයකි. ප්‍රධාන වශයෙන් ලිපිඩ හා ප්‍රෝටීන වලින් සැදී ඇත අතර කාබෝහයිඩ්‍රේට් අණු සුළු වශයෙන් ඇත. සෛලය හරහා තුලට හා ඉන් පිටතට විවිධ ද්‍රව්‍ය වල හුවමාරුව, සෛල අතර සන්නිවේදනය හා ඇතුලත සෛලීය අවයව වල ආරක්ශාව මෙහි ප්‍රධාන කාර්‍ය්යන් වේ.

සෛල ප්ලාස්මය (Cytoplasm) : සෛලීය අවයව ගිලී ඇති තරලමය අවකාශය මෙයයි. ජලය මෙහි සංයුතියෙන් වැඩි ප්‍රතිශතයක් ගන්නා අතර, සෛලයේ විවිධ ක්‍රියාකාරීත්වයන්ට දායක වන රසායනික අණු ඊට අමතරව ඇත. සෛලය තුල නොයෙක් රසායනික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා මාධ්‍යය සපයන්නේද මෙය වේ.

න්‍යෂ්ඨිය (Nucleus) : සෛලයක පාලක මධ්‍යස්ථානය න්‍යෂ්ඨියයි. මෙය සෛල පටලය බඳු පටල දෙකකින් වටවී ඇති ක්‍රෝමසෝම (Chromosomes) හා න්‍යෂ්ඨිකාව (Nucleolus) පිරි මධ්‍යයකින් සැදී ඇත. ක්‍රෝමසෝම මූලික වශයෙන් ඉතා තදින් ඇසිරුණු ඩී.එන්.ඒ. (DNA) නමැති අණු වර්ගයෙන් තැනී ඇත. මිනිස් සිරුරේ සාමාන්‍ය සෛලයක මෙවන් ක්‍රෝමසෝම 46ක් ඇත. අපගේ ප්‍රවේණික තොරතුරු රැගෙන යන ජාන නිර්මාණය පිහිටා ඇත්තේ මේවා තුලය. න්‍යෂ්ඨිකාව ආර්.එන්.ඒ. (RNA) අණු වර්ගයෙන් තැනී ඇත. ඩී.එන්.ඒ. හා ආර්.එන්.ඒ. න්‍යෂ්ඨික අම්ල දෙවර්ගයක් වේ. ක්‍රෝමසෝම ඩී.එන්.ඒ. තුල ඇති ජානමය කේත, ආර්.එන්.ඒ කේත බවට පරිවර්තනය කර න්‍යෂ්ඨියෙන් පිට කෙරේ. සෛල ප්ලාස්මය තුලදී ප්‍රෝටීන තැනෙන්නේ මෙම ආර්.එන්.ඒ කේත වල ගබඩා වී ඇති තොරතොරු අනුවය. ඉන්පසු එම ප්‍රෝටීන සෛලීය ක්‍රියා පාලනය කරයි. න්‍යෂ්ඨියෙන් සෛලය පාලනය කෙරෙන්නේ මෙලෙසටය.

මයිටකොන්ඩ්‍රියා (Mitochondria) : සෛලයීය ක්‍රියා සඳහා ශක්තිය නිපදවන බලාගාර මයිටකොන්ඩ්‍රියා වේ. මේවා සෛල න්‍යෂ්ඨිය මෙන් තුනී පටල දෙකකින් වටවූ ව්‍යුහයන් වන අතර, ශක්තිය නිපදවීමට අවශ්‍ය එන්සයිම (Enzymes) (එන්සයිම යනු විවිධ රසායනික ප්‍රතික්‍රියා වේගවත් කිරීමට උදව් වන ප්‍රෝටීන වර්ග වේ) ශ්‍රේනි වශයෙන් මෙම පටලයන්හි සංවිධානය වී ඇත. සීනි වර්ග (sugars), ඇමිනෝ අම්ල (amino acids) හා මේද අම්ල (fatty acids) බිඳ හෙලීමෙන් පිටවන තාප ශක්තිය ඒ.ටී.පී. (ATP) නම් අණු වර්ගයක ගබඩා කිරීම මයිටකොන්ඩ්‍රියා වලින් සිදු කෙරේ. පසුව මෙම ඒ.ටී.පී. අණු සෛලයේ අනෙකුත් රසායනික ප්‍රතික්‍රියා සඳහා අවශ්‍ය ශක්තිය ලබා දෙයි.

රයිබසෝම (Ribosomes) : ඉතා කුඩා පටලයකින් වෙන් නොවූ ව්‍යුහයන් වේ. මේවා සෛල ප්ලාස්මය පුරා විහිදී ඇත. න්‍යෂ්ඨියෙන් නිපදවනු ලබන ආර්.එන්.ඒ කේත ප්‍රෝටීන බවට පෙරලන්නේ රයිබසෝම මඟිනි.

අන්තඃ-ප්ලාස්ම පටල (Endoplasmic Reticulum) : මේවා සෛල පටලයට සමාන තුනී පටල පවලින් තැනී ඇත. අන්තඃ-ප්ලාස්ම පටල රළු (Rough Endoplasmic Reticulum) හා සුමුදු (Smooth Endoplasmic Reticulum) වශයෙන් දෙවර්ගයකි. රළු ඒවායේ පටලයට බාහිරව රයිබසෝම බොහෝ සොඛ්‍යාවක් බැඳී ඇති අතර, ඉන් වන ප්‍රධාන කාර්‍යය සෛලය තුල ප්‍රෝටීන තැනීම හා එම් ප්‍රෝටීන තවත් සංකීර්ණ අණු බවට පත් කිරීමය. සුමුදු අන්තඃ-ප්ලාස්ම පටල මගින් විවිධ කාබෝහයිඩ්‍රේට, ලිපිඩ වර්ග නිපදවීම, කැල්සියම් අයන ගබඩා කිරීම හා හානිකර ද්‍රව්‍ය, හානිකර නොවන ද්‍රව්‍ය බවට පත් කිරීම වැනි කටයුතු ඉටු කරයි.

ගොල්ජී දේහ (Golgi Bodies) : සෛල පටලයට සමාන පටල වලින් නිර්මිත තැටි සමූහයක එකතුවක් ලෙස මෙය දිස්වේ. මෙහි කර්තව්‍යය නම් සෛලය තුල නිපදවන විවිධ ප්‍රෝටීන, ලිපිඩ වැනි දේ කුඩා පටලමය බහලුම් වල පිරවීමය. එම බහලුම් සමහර සෛලීය කාර්යයන් සඳහා උපයෝගී කර ගන්නා අතර, බොහෝ විට සෛලයෙන් පිටතට ප්‍රවාහනය වන ද්‍රව්‍ය වලින් පිරී ඇත.

තවත් ඉන්ද්‍රයිකා ගණනාවක් ඇතත් ප්‍රධාන ඉන්ද්‍රයිකා ඉහත සඳහන් ඒවා වේ. මීලඟ ලිපියෙන් නැවත හමුවෙමු.