• නිශාන්ත කමලදාස

අප පුරුදු ව ඇත්තේ වර්ගීකරණයට ය. එසේ කොට ලේබල් ඇලවීමට ය. සුදු කළු නැත්නම් යහපත් අයහපත් ඒත් නැත්නම් හොඳ නරක හැටියට වර්ගීකරණය කොට ලේබල් ඇල වූ විට අපේ ජීවිතය පහසු වේ. එවිට හිත හිතා ඉන්නට උවමනා නැත. සුදු දේ වැළඳ ගෙන කළු දෙයින් ඉවත් විය හැකි ය. යහපත් දේ අගය කර අයහපත් දේ පිටු දැකිය හැකි ය. හොඳ දේ උඩ දමා නරක දෙයට අවමන් කළ හැකි ය.

ඩිජිටල් නැත්නම් බයිනරි තර්කය අවියක් හැටියට භාවිතා කරන කෙනෙකුට මෙය විශේෂයෙන් අවශ්‍ය ය. සියලු ඩිජිටල් පරිපථ ගොඩ නගා ඇත්තේ මේ මූලධර්මය මත ය. එක්කෝ ඔ්ෆ් (නිමිලා) ය. නැතිනම් ඔ්න් (පත්තුවෙලා) ය. ඒ දෙක අතර මැද දෙයක් නැත.

පරිගණක පද්ධති තුළ පමණක් නොව පාසල් තුළ ද බහුල ව භාවිතා වන්‌නේ මේ තර්කය ය. ඒ නිසා ම මෙය උගත් අය අතර බහුල තර්ක මාදිලියකි.

උදාහරණයක් ගෙන අප මේ සංසිද්ධිය තේරුම් ගන්නට බලමු. කීකරු කම හොඳ ය. අකීකරු කම නරක ය. දැන් අපට පැහැදිලි නිර්ණායකයක් තිබේ. ඒ කීකරු අය හොඳ අය ලෙසත් අකීකරු අය නරක අය ලෙසත් වර්ග කිරීමට ය. කීකරු අය ප්‍රශ්න නොනගා කියන දෙයක් කරති. අකීකරු අය ඇතැම් විට අවනත වන්නේ නැත. එසේත් නැතිනම් අවනත වන්නේ ප්‍රශ්න කිරීමෙන් පසු ය. සැක හැර ඒ්ත්තු ගියෝතින් පමණ ය. නැතිනම් ඔවුහු මග හැර යති. අකීකරු වෙති.

සැබෑ ජීවිතයේ දී මේ වර්ග කිරීම කොතෙක් දුරට අපට උපකාරී වේ ද? ඇතැම් නියෝග ප්‍රශ්න කිරීම යහපත් ය. ඒ ගැන නැවත විමසීමට ඒ හරහා අවස්ථාවක් ලැබෙන නිසා ය. ඒ නිසා ම වැරදි නියෝග ක්‍රියාත්මක නොවන්නට වුව එයින් මගක් පෑදෙන්නට ඉඩ තිබෙන්නේ ය. එයින් අදහස් කරන්නේ හැම දෙයක් ම ප්‍රශ්න කිරීම යහපත් බව ද? ඇතැම් කෙනෙක් ප්‍රශ්න නගන්නේ ම කඩාකප්පල් කිරීම අරමුණු කර ගෙන ය. එවැනි ප්‍රශ්න කිරීම් යහපත් යැයි අපට කිව නොහැකි ය. යමක් නිවැරදි හෝ වැරදි වන්නේ අවස්ථාව අනුව ය. සන්දර්භය අනුව ය.

ඒ කියන්නේ සුදු වෙසින් කළු ද කළු වෙසින් සුදු ද පැමිණිය හැකි බව ය. එහෙත් ඩිජිටල් තර්කයට මෙය විෂය නොවේ.

යම් රටකට හෝ ආයතනයකට දිගු ඉතිහාසයක්, බොහෝ සෙයින් පොහොසත් දිගු ඉතිහාසයක්, තිබීම ඒ රටට හෝ ආයතනයට ලබා දෙන්නේ ශක්තියක් ද දුර්වලකමක් ද යන ප්‍රශ්නයට බොහෝ අයගේ උත්තරය වනු ඇත්තේ ශක්තියක් යන්න ය. එය අභිමානයට හේතු වන නිසා ම පමණක් නොවේ. දිගු ඉතිහාසයක් තුළ එකතු වූ බොහෝ දෙයින් එය පොහොසත් ද නිසා ය. ආයතනයකට නම් ජනතා විශ්වාසය දිනා ගැනීමට ද ඒ නිසා හැකි වන්‌නේ ය. එහෙත් ඒ ඉතිහාසය ම පහසුවෙන් වෙනස් කළ නොහැකි ගැඹුරට මුල් බැස ගත් සංස්කෘතියක් ද බිහි කරන නිසා එවන් ආයතන පහසුවෙන් වෙනස් කළ නොහැකි ය. ඒ නිසා ම, ශක්තිමත් නායකත්වයක් නොලැබුන හොත්, වේගයෙන් වෙනස් වන ලෝකයක එයට හිමි වනු ඇත්තේ ඩයිනෝසරයන්ට හිමි වූ ඉරණම ය.

ඇතැම් ආයතන වල කුදු මහත් හැම දෙයක් ම නීති ගත වී ඇත්තේ ය. හරියට අපේ රටේ ආණ්ඩුවේ මුල්‍ය හා පරිපාලන රෙගුලාසි වගේ ය. එය කිසියම් විනයක් ඇති කිරීමේ ලා සමත් විය හැකි වුව ද වැඩ කිරීමට බාධා ලෙස ද ඉදිරිපත් විය හැකි ය. අනෙක් අතට සියල්ල නායකයාගේ කට වචනය අනුව තීරණය වන තැනක පැහැදිලිව ම දැක ගත හැක්කේ අරාජිකත්වය ය. ඒ තත්වය මග පාදනු ඇත්තේ වංචාව දූෂණය හා නාස්තියට ය. අප තෝරා ගත යුත්තේ මේ දෙකින් එකක් නොව මැද මාවත ය.

දැඩි බව සැලකෙන්නේ ශක්තියක් ලෙස ය. එහෙත් ඇතැම් දැඩි දෑ බිඳෙන සුළු ය. නම්‍යශීලී නැමුනත් පහසුවෙන් බිඳෙන්නේ නැත. දැඩි දෑ මෙන් නොව නම්‍යශීලී දෑ පහසුවෙන් පාලනය කළ හැකි ය. මේ සඳහා උදාහරණ ලෙස අපට ගස් වැල් ගත හැකි ය. වැලක් පහසුවෙන් ඉවත් කළ හැකි ය. ඒ සඳහා අවශ්‍ය වන්නේ කුඩා පිහියක් පමණ ය. එහෙත් විසල් ගසක් එසේ කුඩා පිහියකින් ඉවත් කළ නොහැකි ය. එහෙත් කුණාටුවක දී බිඳ වැටෙන්නේ ගස් මිස වැල් නොවේ. ඒ නිසා ම අපේ නම්‍යශීලතාවය අප ගොනු කළ යුත්තේ ශක්තියක් ලෙස ද නැතිනම් දුර්වලකමක් ලෙස ද යන්න නිර්ණය කිරීමේ දී අප පරිස්සම් විය යුතු ය.

මෙය අදාළ වන්නේ වස්තු විෂයන් සම්බන්ධයෙන් පමණක් නොවේ. සංකල්ප සම්බන්ධයෙන් ද මෙය එක ලෙස ම අදාළ ය. අප අසා ඇති එක් ජනප්‍රිය සංකල්පයක් වනුයේ රෝදය අලුතෙන් සොයා ගත යුතු නැති බව ය. කරන්නට තිබෙන්නේ එය භාවිතා කිරීම ය. එහි අදහස නම් නව දේ නැතිවා ට, කල්පනා කරන්නේ නම්, පැරණි දේ ම භාවිතා කළ හැකි බව ය. එහෙත් රොකට් තාක්ෂණය සොයා ගත් අයට එසේ කළ හැකි වූයේ රෝදයට එහා සොයන්නට ඔවුන්ට උවමනා වූ නිසා ය. 

තවත් එක ජනප්‍රිය කියමනක් වන්නේ කරන දෙය මුල් වටයේ ම හරියට කරන (do things right at the first time) ලෙස ය. එයින් අදහස් කරන්නේ නිසි ලෙස සැලසුම් කර යමක් කිරීමේ වටිනාකම ය. එවිට කාලයත් මුදලත් ඉතිරි වන නිසා ය. වැරදියට නිම කරන ලද දෑ ඉවත දමන්නට සිදු නොවන හේතුවෙන් නාස්තිය අවම වන නිසා ය. එය නිෂ්පාදනයේ දී හරි ය. අපේ මිනුම් ගෙන සන්නාලියෙකු විසින් නිම කරන ඇඳුමක් පළමු වතාවේ නිවැරදි ව නිම නොකළොත් බොහෝ විට එය ඉවත් කරන්නට සිදු වන්නේ ය. එහෙත් පර්යේෂණ කරන අංශයක දී මේ සංකල්පය වැරදි ය. වඩ වඩා විකල්ප නිර්මාණ කරමින් වඩාත් ම නිවැරදි දේ නිෂ්පාදනය කරන්නේ දැයි සොයා ගැනීමට මේ සංකල්පය හරස් වෙයි. එහි දී කළ යුත්තේ ලැබෙන පළමු විකල්පයෙන් සෑහීමකට පත් නොවී තව තවත් දියුණු කළ හැකි දැයි (continuous improvement) සොයා බැලීම ය. අද අප භාවිතා කරන ජංගම දුරකථන බොහෝමයක් වඩ වඩාත් දියුණු බවට පත් ව ඇත්තේ මේ අනවරත අත්හදා බැලීම් කරන ලද නිසා ය.

මේ ඊනියා කළු හා සුදු වර්ග වල ද්විත්ව හැසිරීම හරියට ම තේරුම් ගත් රට ජපානය ය. එය ඔවුන් නිරූපනය කරන්නේ යින් යැන් (yin – yang) සංකේතය හරහා ය. එක ම දෙයක කළු හා සුදු දෙවර්ගයේ ම පැවැත්ම ද අප කළු යැයි දකින පැති කඩේ වුව සුදු තිබිය හැකි බව හා සුදු යැයි දකින පැති කඩ තුළ පවා කළු තිබිය හැකි යැයි එය අපට මතක් කර දෙන්නේ ය.