පෑන නිසා උපන් බිම අහිමි කර ගත් මිලාන් කුන්දේරා

මිලාන් කුන්දේරා, චෙකොස්ලොවැකියාවට එරෙහි සෝවියට් ආක්‍රමණයේ දැඩි විවේචකයෙකු වුණා. ඔහුගේ කෘති වසර ගණනාවක් එරට තුළ තහනම් කර තිබුණා. 

මෑත දශක කිහිපය තුළ යුරෝපීය සාහිත්‍යයේ දැවැන්ත චරිත අතරින් අයෙකු වූ 94 හැවිරිදි මිලාන් කුන්දේරා, 2023 ජූලි 11 වැනිදා පැරිස්හිදී අභාවප්‍රාප්ත වී තියෙනවා. ඔහුගේ විශිෂ්ටතම නිර්මාණය ලෙස සැලකෙන්නේ, 1984 වසරේදී ප්‍රකාශිත The Unbearable Lightness of Being නවකතාවයි. 

මිලාන් කුන්දේරා

චෙක් ජනරජයේ ඔහුගේ උපන් බිම වන බ්‍රනෝහි පිහිටි මිලාන් කුන්දේරා පුස්තකාලයේ ප්‍රකාශිකාවක් වන ඇනා ම්‍රසෝවා ප්‍රකාශ කළේ, දිගු කාලයක් පැවති රෝගී තත්වයක් නිසා ඔහු මිය ගිය බවයි. “අද ඔහු චෙක් සාහිත්‍යයේ අතිශය දැවැන්ත චරිතයක් වුව ද, චෙකොස්ලොවැකියාවේ කොමියුනිස්ට් පාලනය පිළිබඳව ඔහු කළ දැඩි විවේචන නිසා 1975 වසරේදී ප්‍රංශයට පලා යාමට ඔහුට සිදුවුණා” යයි ඇය කියනවා. 

“කාව්‍යමය හා උපහාසාත්මක ගුණයෙන් පිරිපුන් කතුවරයකු වූ කුන්දේරාගේ නවකතා දේශපාලනය සහ දෛනික ජීවිතය යන දෙක ම අනුභූතීන් ලෙස ගෙන රචනා කළ නිසා විචාරකයන්ගේ නොමඳ පැසසුමට ලක් වුණා.” යයි ඇය වැඩිදුරටත් කියනවා. 

චෙක් ජනරජයේ අග්‍රාමාත්‍ය පීටර් ෆයාලා පවසන්නේ, ඔහුගේ කෘති "සියලු මහාද්වීපවල සියලු පාඨක පරම්පරාවලට සමීප වූ අතර ගෝලීය කීර්තියක් ද අත්කර ගන්නට සමත්වූ බවත්, ඔහු ඉතිරි කර ගියේ, කැපී පෙනෙන ප්‍රබන්ධ පමණක් නෙවෙයි. ශ්‍රේෂ්ඨ කෘති රැසකුත් ඒ අතර වන බවත්." ඔහු වැඩිදුරටත් පවසනවා. 

මිලාන් කුන්දේරා උපන්නේ 1929 අප්‍රේල් 1 වැනිදා, චෙක් ජනරජයේ ප්‍රභූ පවුලකටයි. ඔහුගේ පියා, පියානෝ වාදනය ඉගැන්වූ ගුරුවරයකු වුණා. ඔහු නිර්මාණශීලී සංගීතඥයකු වූ ජනාසෙක්ගේ ශිෂ්‍යයකු වූ නිසා මිලාන් කුන්දේරාටද උසස් මට්ටමේ සංගීත පුහුණුවක් ලබා ගැනීමට අවස්ථාව සලසා දුන්නා. 

ප්‍රාග් අගනුවරෙහි අධ්‍යාපනය ලැබූ කුන්දේරා, ලෝක සාහිත්‍යය පිළිබඳ කථිකාචාර්යවරයකු බවට පත්වුණා. පසුව ඔහු පාලක කොමියුනිස්ට් පක්ෂයට බැඳුණු අතර, මුල් කාලයේ ඔහු උද්යෝගිමත් සාමාජිකයකුද වුණා. 

කෙසේ වෙතත්, වැඩිකල් නොයා ඔහුගේ කෘති නිසා ඔහුට දේශපාලනික අර්බුදයකට මැදි වන්නට සිදුවුණා. 1967 වසරේදී පළ කළ ඔහුගේ පළමු නවකතාව වූ The Joke - a black comedy කෘතිය නිසා ඔහුගේ කෘති චෙකොස්ලෝවැකියාව තුළ තහනමට ලක් වුණා. 

1968 සෝවියට් ආක්‍රමණයෙන් විනාශ කර දැමූ දේශපාලන ලිබරල්කරණයේ කාල පරිච්ඡේදය වූ, 1970 වසරේදී ප්‍රාග් වසන්තය ව්‍යාපාරයට (Prague Spring) ඔහු සිය සහය පළ කිරීමෙන් පසු ඔහුට පක්ෂයෙන් ඉවත් වන ලෙස බල කෙරුණා. කුන්දේරාගේ ප්‍රතිවාදී දේශපාලන ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා ඔහුව කථිකාචාර්ය ධූරයෙන් ද නෙරපා දැමුණා. ඔහුගේ නවකතා මහජන පුස්තකාලවලින් ඉවත් කෙරුණා. 1989 වසරේ කොමියුනිස්ට් රජය බිඳ වැටෙන තෙක් ම ඔහුගේ කෘති එරට තුළ අලෙවි කිරීම තහනම් කර තිබුණා. 

1975 වසරේ සිය බිරිඳ සමග ප්‍රංශයට සංක්‍රමණය වීමට පෙර කෙටි කාලයක් ඔහු ජෑස් ට්‍රම්පට් වාදකයකු ලෙස ජීවිකාව කළා. ප්‍රංශයට ගිය ඔහු පළමුව රෙන්හි ද පසුව පැරිස්හි ද පදිංචි වුණා. චෙක් ජාතිකත්වය අතහැර දැමීමෙන් දෙවසරකට පසු එනම්, 1981 වසරේදී ඔහු ප්‍රංශ පුරවැසියකු බවට පත්වූ අතර, ක්‍රමයෙන් ඔහු ප්‍රංශ බසින් ලේඛනයේ නිරත වන්නට පටන් ගත්තා. ඔහු මෑත දශක කිහිපය තුළ යුරෝපා සාහිත්‍යයේ දැවැන්ත චරිතයක් බවට පත් වී තිබුණා. 

මිලාන් කුන්දේරා නමින් පුස්තකාලයක් පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී 

කුන්දේරාගේ 94 වැනි උපන්දිනයේදී ඔහුගේ උපන් නගරය වන 

බර්නෝ හි විවෘත කරනු ලැබුවා.

ඔහු කෙටි කාලයක් තුළ The Unbearable Lightness of Being කෘතිය නිසා සියල්ල උඩුයටිකුරු කළ කතුවරයකු ලෙස කීර්තියක් අත්පත් කර ගත්තා. එය, සෝවියට් යුද්ධ ටැංකි ප්‍රාග් නගරය වෙත පැමිණ ඇති වූ ආක්‍රමණයෙන් පසුව පැවති කෙටි ප්‍රතිසංස්කරණ කාල පරිච්ඡේදයට මැදි වූ චෙක් ජනරජයේ කලාකර සහ බුද්ධිමතුන් සිව් දෙනෙකුගේ සහ සුනඛයෙකු පිළිබඳ කතාවකි. 

එම කෘතිය 1987 වසරේදී සිනමා පටයක් බවට ප්‍රතිනිර්මාණය වූ අතර, එහි ප්‍රධාන චරිතවලට පණ පෙව්වේ ජුලියට් බිනෝෂේ සහ ඩැනියෙල් ඩේ-ලුවිස් යන දෙදෙනායි. නමුත්, සිනමා පටය පිළිබඳ නොසතුට පළ කළ ඔහු එය දුටුවේ නූතන ලෝකය තුළ පවතින නවකතාව ග්‍රහණය කර ගැනීමේ ඌණතාවක් ලෙසයි. 

"මට පේන විදිහට ලෝකය පුරා සිටින මිනිස්සු දැන් වැඩි කැමැත්තක් දක්වන්නේ, අවබෝධ කර ගැනීමට වඩා විනිශ්චය කිරීමටයි. ප්‍රශ්න කරනවාට වඩා පිළිතුරු දීමට යි," ඔහුගේ මිත්‍රයකු වූ නිව්යෝක් ටයිම්ස් පුවත්පතේ ෆිලිප් රොත්ට පවසා තිබුණා. ඒ පිළිබඳව වැඩිදුරටත් අදහස් දක්වමින් ඔහු කියා තිබුණේ, "ඉතින් ඒ හින්දා මිනිස් නියතයන් පිළිබඳ ඝෝෂාකාරී මෝඩකමට වඩා නවකතාවේ හඬ ඉස්මතු වෙන්නෙ නෑ." කියායි. 

The Unbearable Lightness of Being කෘතිය අවසානයේ දී චෙක් බසට පරිවර්තනය වූ අතර, එය 2006 වසරේදී ඔහුගේ උපන් බිමේ වැඩියෙන් ම අලෙවි වූ කෘතිය බවට පත් වුණා. 

ජුලියට් බිනෝචේ සහ ඩැනියෙල් ඩේ-ලුවිස් The Unbearable Lightness Of Being 

චිත්‍රපටයේ දර්ශනයක.

ඔහු 1979 වසරේදී පළ කළ The Book of Laughter and Forgetting, ආඛ්‍යාන හතක් පුරා විහිදුණු අතර එහි ඓන්ද්‍රජාලික යථාර්ථවාදී කතා කලාවේ ලක්ෂණ අන්තර්ගත වුණා. 1988 දී ඔහු ඔහුගේ හොඳ ම නවකතාවලින් එකක් වන Immortality රචනා කළා. 1985 වසරේදී, සමාජයේ මානව නිදහස පාදක කර ගත් කෘති රචනා කරන ලේඛකයින් වෙනුවෙන් පිරිනැමෙන Jerusalem Prize තිලිණයෙන් ඔහු පිදුම් ලැබුවා. 

ඔහු නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානයට කිහිප වරක් ම නිර්දේශ වුව ද, එය හිමි කර ගැනීමේ භාග්‍යය උදා වුණේ නැහැ. 

2008 දී එක්සත් ජනපද ඔත්තු සේවාවේ සේවය කරමින් සිටි චෙක් ගුවන් භටයෙකු පාවා දුන් බවට ඔහුට චෝදනා එල්ල වීමෙන් පසු ඔහු තවත් දේශපාලනික ගැටලුවලට ගොදුරු වුණා. ඔහු චෙක් ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සිය වෙත පෙර නොවූ විරූ ආකාරයට ප්‍රතික්ෂේප කළේ, ජේ.එම්. කෝට්සි සහ සල්මන් රුෂ්ඩි ආදී සමකාලීන ලේඛකයින් ඔහුට සහය පළ කරමින් විවෘත ලිපියක් නිකුත් කිරීමට පෙළඹවීමක් ද ඇති කරමිනුයි. 

ඔහු සහ ඔහුගේ බිරිඳ චෙක් පුරවැසිභාවය අවලංගු කර වසර 40කට පසුව අගමැති අන්ද්‍රේ බාබිස් විසින් 2019 වසරේදී නැවත පුරවැසිභාවය පිරිනමන තෙක් ඔහුට පුරවැසිභාවය හිමි වූයේ නැහැ. 

තම කෘති තුළ නිරූපිත ස්ත්‍රීන් සහ පුරුෂ දෘෂ්ටිය සම්බන්ධයෙන් දැක්වූ අවධානය නිසා ඇතැම් විට විවේචනවලට ලක්වුව ද, ලිවීමේදී ඔහුට තිබූ විශිෂ්ට හඬ ප්‍රශංසාවට ලක් වුණා . 

2014 වසරේදී ඔහු ප්‍රකාශයට පත් කළ අවසාන නවකතාව වන The Festival of Insignificance, මුලින් ඉතාලි භාෂාවෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, ඊට ලැබුණේ මිශ්‍ර ප්‍රතිචාරයක්. ඇතැමුන් එය පැහැදිලි කළේ, "අපේක්ෂාව සහ පීඩාව අතර සංග්‍රාමයක්" ලෙසිනුයි.