අරගලය ආරම්භ වෙන්නෙ ගෑස් තෙල් පොහොර හිඟයත් එක්ක. ඒ ගැන මිනිසුන්ගේ තියෙන කලකිරීම එක්ක. ආණ්ඩුව මේ තත්වයට පත් වෙන්න ඉඩ දීල බලා සිටීම සම්බන්ධයෙන් විරෝධයත් එක්ක. බොහෝ අය හිතන විදිහට මිනිසුන් සිස්ටම් චේන්ජ් කරන්න ම ආවා නොවෙයි.

ඒකෙ පෙරමුණ ගත්තෙ රටේ පීඩිත ම කොටස නෙවෙයි. මධ්‍යම පංතිය කියල කියන කොටස. ඉගෙන ගත්ත මධ්‍යම කළමනාකාරිත්වයට අයත් රස්සාවල් කරන අය හා වෘත්තීය වේදීන්. ඒ අතර ව්‍යාපාරිකයන් ද හිටිය. ඒ අයට තමයි ඩොලර් අර්බුදයෙ පහර වැඩිපුරම දැනුනෙ. සල්ලි තිබුණත් බඩු ගන්න විදිහක් නැහැ. ඒ වගේ ම ඔවුන්ට තමයි දැනුනෙ සහ තේරුණේ මේ අර්බුදයට බලයේ සිටි පාලකයන් ඍජුව ම වග කියන්නට ඔ්නෑ බව.

ඒක නිර්පාක්ෂික නැගිටීමක් වුනත් දේශපාලන වශයෙන් සංවේදී පිරිසක ගෙ නැගිටීමක් – ආරම්භය සම්බන්ධයෙන් අරගලය කියනවට වඩා විරෝධයක් කියල හඳුන්වන එක වඩාත් නිවැරදියි.

කොහුවල, රාජගිරිය, මිරිහාන, විහාර මහා දේවි උද්‍යානය වැනි තැන් වලින් කුඩා කණ්ඩායම් ලෙස එකතු වෙමින් ශක්තිමත් වෙමින් අවසානයේ ගෝල්ෆේස් පිටිය තුළට අප්‍රේල් 9 දා ඒකරාශි වූ විරෝධතාකරුවන් ඒ තුළ පැල් බැඳ ගත්තා. සැලසුමක් අනුව ම නොවුනත් එවැනි කඳවුරු බැඳීමකට අවශ්‍ය තත්වයක් ඒ වන විට රට තුළ මෝරමින් තිබුණ.

ඒක ඉදිරියට යන කොට, පිරිස ගණනින් වැඩි වන විට, දේශපාලන වශයෙන් සංවේදී මිනිසුන්ට හා උගත් මධ්‍යම පංතික පිරිස් වලට අමතරව, සාමාන්‍ය මිනිස්සු ද එකතු වුනා.

දේශපාලන පක්ෂ මේ නිර්පාක්ෂික නැගිටීම සම්බන්ධයෙන් පුදුමයට පත් වුනා. කලබලයට ද පත් වුනා. විශේෂයෙන් අරගලය තමන්ගෙ භුක්තියට සම්බන්ධ කර ගෙන තිබුණු බලවේග විශේෂයෙන් කලබලයට පත් වුනා. නිසි සංවිධානයක් නැති ව ගෙන යන මේ අරගලය අරාජිකත්වයකට මග පාදන බවක් කියවුනා.

ඒ අතර අරගලය නිශ්චිත දේශපාලන පක්ෂයක නායකත්වයක් යටතේ සිදු නොවීම ම බොහෝ දෙනෙකුට මේ ධජය යටතේ සිට ගන්නට පහසුවක් වුනා. අරගලය දලු ලා වැඩීමට තීරණාත්මක සාධකයක් වුනා.

ගෝඨා ගෝ හෝම් කියල පටන් ගත්තත්, පස්සෙ කාලෙක ඒක මයිනා ගෝ හෝම් කියල මහින්දත් ආවරණය වන විදිහට පළල් වුනත්, ගෝඨාට සහ රාජපක්ෂ පවුලට පමණක් නොවෙයි ඔවුන් නියෝජනය කළ මතවාදයට ද එරෙහි ව විරෝධය ක්‍රියාත්මක වුනා. ජාතිවාදය ප්‍රතික්ෂේප කෙරුණා. බහුතරය ගැන විශ්වාසය තබා සෙස්සන් බැහැර කළ රාජපක්ෂ මතවාදය සියලු ජන කොටස් වලට විවෘත කෙරුණු ගෝල්ෆේස් ක්‍රියාදාමය මගින් බැහැර කරනු ලැබුවා. පවතින පාලනය පිළිබඳ කලකිරීම හා විරෝධය ප්‍රකාශ කිරීම යන මූලික කොන්දේසිය යටතේ බහුවිධ අදහස් වලට ඉඩ ඇති තැනක් ගෝල්ෆේස් භූමිය තුළ නිර්මාණය වී තිබුණා.  

වෙනදා කරන අරගලවල දී මෙන් පොලීසියත් එක්ක ගැටුම් ඇති කර නොගෙන සාමකාමී උපාය මාර්ගයක ට සීමා කෙරුණු ඒ අරගලයට ඒ නිසා ආදරයේ අරගලය ලෙස හඳුන්වන්නට ද සමහරු පෙලඹුණා. අරගල භූමිය සංවාදවලට කලා ක්‍රියාකාරකම් වලට ඉගෙන ගැනීමට පොත් කියවීමට පොලඹවන තැනක් බවට පත් වුනා. දේශපාලන සංවිධාන වලින් මෙහෙයවන උද්ඝෝෂණ වල දක්නට ලැබෙන මෘග බලය වෙනුවට නිර්මාණාත්මක ආකාරයන්ගෙන් විරෝධය පල කිරීම කැපී පෙනෙන කරුණක් වුනා.

ගොඩ වැඩි කර ගැනීමේ සහ ඩිල් දැමීමේ සම්ප්‍රදායික දේශපාලන පක්ෂ වල ක්‍රියා පාටිය සම්බන්ධයෙන් තිබූ කලකිරීම 225 ම එපා යන සටන් පාඨයෙන් ඉහල ට ඔසවා තබනු ලැබුවා.

විරෝධයට සහය රටේ හැම තැනින් ම ලැබෙමින් තිබුණා “ගෝඨා-ගෝ” ගම් ප්‍රධාන නගර ආශ්‍රිතව ද පැන නැංගා. ආණ්ඩුව හැම ක්ෂේත්‍රයක ම දුර්වල වෙමින් තිබුණා. ආණ්ඩුවේ ප්‍රධාන පාර්ශව දෙක අතර ජනාධිපති හා අගමැති අතර ගැටුම ඊට සමාන්තරව උග්‍ර වෙමින් තිබුණා. තමන්ගේ ගැලවීම වෙනුවෙන් අනෙකා කැප කිරීම ට දෙපාර්ශවය ම සූදානම් වෙමින් සිටියා. අගමැතිට අස්වන ලෙස ජනාධිපතිගේ බලපෑම් ඇති වෙමින් තිබුනා. අරලිය ගහ මන්දිරයට අගමැතිට සහය පල කරන්නට පිරිස එක් වන්නේ ඒ අතරතුරේ දී. ඒ රැස්වීම අවසානයේ ගෝල්ෆේස් අරගල භූමියට කඩා වැදුනු පිරිස් විසින් එල්ල කරන ලද ප්‍රහාරයෙන් පසු එලැඹි හෝරාව තුළ වඩ වඩාත් පිරිස් ගෝල්ෆේස් පිටියට එක් වී ඊට විරුද්ධත්වය පල කළා. රට පුරා වාහන හා ගෙවල් ගිනි තැබීම් ආරම්භ වීමත් සමග අගමැතිට තවදුරටත් තනතුරේ සිටිය නොහැකි තත්වයක් උදා වුනා. අරගලයේ පළමු උච්චස්ථානය එසේ මැයි 9 දා සනිටුහන් වුනා.

ඇති වූ දේශපාලන හිඩැස පිරවීමට කිසිදු සාධනීය ක්‍රියාවක් ගැනීමට විපක්ෂ බලවේග කටයුතු කළේ නැහැ. උත්සන්න කළ අර්බුදය විසින් තමන්ගේ ඔඩොක්කුවට බලය ලබා දෙනු ඇතැයි ඔවුන් විශ්වාස කළා. ඊළඟ මැතිවරණයේ දී ගොඩ වැඩි කර ගැනීමට මිසක අර්බුදය විසඳීමට දේශපාලන නායකත්වයක් දීමට ඔවුන්ට ඔ්නෑ කමක් හෝ හැකියාවක් තිබුණේ නැහැ. ඒ සඳහා තැතක් දැරූ එක ම පුද්ගලයා වූයේ චම්පික රණවක පමණයි. ඒත් ඔහුගේ දේශපාලන පක්ෂය එතරම් ශක්තිමත් එකක් වුනේ නැහැ. වෙන කිසිවෙකුත් ඒ ව්‍යායාමයට එක් කර ගැනීමට ඔහුට නොහැකි වීමෙන් ඒ ව්‍යායාමය අත හැර දැමීමට ඔහුට ද බල කෙරෙනවා.

ලංකා ඉතිහාසය තුළ සිදු වූ වඩාත් උත්ප්‍රාස ජනක සංසිද්ධිය ඒ සමග සිදු වුනා. ආසනයක්වත් ජය ගන්නට නොහැකි වූ ජාතික ලැයිස්තුවෙන් එක් ආසනයක් පමණක් උරුම කර ගෙන ඒ මතින් මැති සබයට ආ රනිල් අගමැති තනතුරට පත් වුනා. රනිල්ගෙන් බේරා ගත් රට නැවතත් රනිල්ට ම බාර දීමට පොහොට්ටු පක්ෂයට සිදු වුනා. දේශප්‍රේමයට බටහිර අධිරාජ්‍යවාදයේ කූජීත නියෝජිතයා තමන්ගේ ගැලවුම් කාරයා ලෙස පිලි ගැනීමට බල කරනු ලැබ සිටියා.

තවත් මාස දෙකක් ගත වෙන්නේ කිසිදු වෙනසක් රටේ සිදු වන්නේ නැතිව. රනිල් විශ්වාසයෙන් යුතු ව අර්බුදයට මුහුණ දීමට කැමැත්ත හා වුවමනාව ප්‍රකාශ කළත් ඔහුට ද ඒ කාලය තුළ විශාල වෙනසක් කරන්නට හැකි වන්නේ නැහැ. ඒ වන විට අරගල බිමේ යම් වෙනස් කම් ගණනාවක් සිදු වෙමින් තිබුණා. ඒ ජවිපෙ පෙරටුගාමී පක්ෂය වෘත්තී සමිති හා අන්තර් විශ්වවිද්‍යාල ශීෂ්‍ය බල මණ්ඩලය අරගලයේ තීරණාත්මක කොටස් කරුවන් බවට ක්‍රමයෙන් පත් වෙමින් තිබීම යි. ඊට සමාන්තරව ගෝඨාට මෙන් ම රනිල්ට ද විරුද්ධව සටන් පාඨ වේදිකාවට එනවා. රනිල් වික්‍රමසිංහ රනිල් රාජපක්ෂ ලෙස භෞතීස්ම කරනු ලබනවා.

මාසයේ 9 වෙනිදා දිනය තෙවැනි වතාවටත් තීරණාත්මක එකක් බවට පත් කරමින් ජූලි 9 දා අරගලය අවසන් කිරීමට එක් වන ලෙස ලැබෙන ආරාධනය පිළිගෙන මහජන ගඟක් කොළඹට ගලනවා. අරගලයේ ප්‍රධාන සටන් පාඨය වූ ගෝටා ගෝ හෝම් ජයග්‍රහණය කිරීමෙන්, ගෝඨාගේ ඉල්ලා අස්වීමෙන්, අරගලය ජයග්‍රාහී උච්ච ස්ථානයකට පැමිණෙනවා.

ඒ සමග ම අරගලයට සටන් පාඨ අහිමි වීමේ තර්ජනයක් එනවා. රනිල් එලවන සටන් පාඨයේ ඔවුන් එල්ලෙනවා.

ඇති වූ හිස් තැන් පුරවන්නට නැවතත් දේශපාලන බලවේගයන්ට අවස්ථාව ලැබෙනව. වැඩ පිළිවෙළක් වටා බලවේග එක් රැස් කරන්නට කටයුතු කරන්නේ නැතිව නැවතත් පරණ පුරුදු පුද්ගලයන් වටා එක් රැස් වන්නට ඔවුන් කටයුතු යෙදෙනවා. පොහොට්ටුවට එක්තරා ආකාරයක අනියම් ජයක් සනිටුහන් කරමින් රනිල් ජනාධිපති වෙනව. ඡන්ද ගැන කරන විශ්ලේෂණ වලදි පොහොට්ටුවට බාහිර ජන්ද ද රනිල් ලැබී ඇති බවට කතා පල ව තිබුණා.

රනිල් ජනාධිපති හැටියට ඉක්මනින් ස්ථාපිත වෙන්න උත්සහ කළත් ඔහු එල වන තැනට ගෝල්ෆේස් බිමේ සටන් පාඨ නැවතත් නැගෙන්න පටන් ගන්නවා. ඒත් ඒ සටන් පාඨ තවදුරටත් ආකර්ෂණීය වන්නේ නැහැ. එන එන අය එලවමින් ඉඳීමේ තේරුම ප්‍රශ්න කෙරෙනවා. රටේ ව්‍යවස්ථාව අනුව මිසක වෙනත් ආකාරයකට කටයුතු කරන්නට බැරි කමක් එනවා. එවැනි විකල්ප විප්ලවකාරී මැදිහත් වීමකට නායකත්වයක් දෙන්නට තරම් පිළිගත් දේශපාලන බලවේගයක් මහ පොළොවේ නැති යථාර්ථයට මුහුණ දෙන්නට අරගලයට බල කෙරෙනවා. තවදුරටත් ඉදිරියට යන්න බැරි තැනකට අරගලය පත් වෙනව. මහජන අරගලයකට පවතින තත්වයකට විරෝධය දක්වන්නට අති මහත් ශක්‍යතාවක් තිබෙන බව වගේ ම ඒ තත්වය වෙනස් කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ට කළ හැකි දේ අතිශයින් අල්ප බව ද ජූලි 9 දායින් පසු පැහැදිලිව පෙනෙන්නට ගන්නවා.

තත්වය තේරුම් ගත් කණ්ඩායම් කීපයක් අරගල භූමියෙන් ඉවත් වෙනවා. ජූලි 9 දා ජයග්‍රහණයත් සමග ව්‍යවස්ථාවට අනුව ඉදිරි කටයුතු කර ගෙන යෑමට ඉඩ සලසමින් ජයග්‍රාහී තැනක සිට තමන් ඉවත් වන බවත් නව පාලනය නිසි පරිදි කටයුතු නොකරන්නේ නම් තමන් නැවත වතාවක් අගනුවර වට කරන බවත් කියමින් අරගලය අවසන් නොකිරීමේ බරපතළ වැරැද්ද ගෝල්ෆේස් හා අවට ගොඩනැගිලි වල රැඳෙමින් කල් මරන අය කරනවා. අරගලය මරා දැමීමේ ම ප්‍රධාන අලුගෝසුවා බවට ඔවුන් තමන් ව ම පත් කර ගන්නවා. ජූලි 9 මහජනතාව ප්‍රදර්ශනය කළ ශක්තිය මත අරගලය තවදුරටත් ගෙන යා හැකි යැයි ඔවුන් කල්පනා කළා වෙන්නට පුළුවන්.

ඒත් රනිල් පැන්නීමේ නව අරගලයක් ගෙන යෑමට සූදානමින් රැඳෙන කොටස ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයෙන් ඉවත් කරන්නට රනිල් හමුදා බලය ජූලි 21 දා මහ රෑ යොදනවා. ඒක ඉවත් කිරීම ධජය යටතේ සිදු වුනත් ඉවත් වන අයට පස්සෙන් පන්නා ගහන්නට පවා හමුදාව පෙලඹෙනවා. ඒ මර්දනය නොකටයුතු වුවත් මැයි 9 මැර ප්‍රහාරයෙන් පසු එක් වුනාක් මෙන් ජනතාව ඊට විරුද්ධ එක් වුනේ නැති බව පැහැදිලිව පෙනෙන්නට වුනා. එක ම ජනතාවක් මෙසේ වෙනස් විදිහට කටයුතු කරන්නේ මන්දැයි අරගලකරුවන් විපිළිසර කෙරුණා.

රට දිගින් දිගට අරාජිකත්වය තුළ තබා ගත නොහැකි බව පළල් ජනතාවකට තේරුම් යමින් තිබීමත් තෙල් හා ගෑස් ප්‍රශ්න වලට තරමක් සාධනීය විසඳුම් ලැබෙන ක්‍රමයක් ඇති වෙමින් තිබීමත් මේ වෙනසට බලපාන කරුණු අතර තිබුණා. රාජපක්ෂලාට වඩා යම් සාධනීය වෙනසක් රනිල් විසින් කරනු ලැබේ යැයි මධ්‍යම පන්තියට අයත් සමහර ස්ථරයන් විශ්වාස කිරීමත් මේ තත්වයට බලපාන්නට ඇති.  වටපිටාවේ සිදු වෙමින් තිබුණු මේ පරිවර්තනය ගැන අරගලයේ රැඳෙමින් උන් අය තේරුම් ගත්තේ නැහැ. මැයි 9 දා මැර ප්‍රහාරයෙන් පසු ජනතාව දැක් වූ සහයෝගය ජුලි 21 දා ප්‍රහාරයෙන් පසු නොලැබුනේ ඇයි දැයි විග්‍රහ කර ගන්නට බැරිව ඒ නිසා ඔවුන් අතරමං වුනා.

ආණ්ඩුව දියත් කළ මර්දනයට මුහුණ දෙන්නේ කෙසේ දැයි කල්පනා කරන තැනකට ඔවුන් වැටුනා. ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් මහජන සහයෝගයක් ලබා ගැනීමට නොහැකි වීම ගැන බොහෝ චෝදනා අහන්නට ලැබුනා.

අරගලය නැවත පණ ගැන්වීමට ගත් සියලු උත්සහයන් මේ වන විට අසාර්ථක වී තිබෙනවා. දෙවන වටයක් ගැන කතා කළත් ඒ අරගලයට දෙවැනි වටයක් නැහැ. ඒක දැන් ඉවරයි. එයින් අදහස් කරන්නේ නව අරගලයක් නැවත කිසි දා මතු නොවන බව නොවේ. ඒ අරගලය ඒ ආකාරයෙන් දෙවැනි වටයකට කැඳවිය නොහැකි බව පමණයි. ඒ අරගලය පසු බැසිය යුතු අවස්ථාවේ පසු නොබැස රඳවා ගැනීමට උත්සහ කළ අය විසින් මරා දමනු ලැබ තිබෙනවා.

ඒත් අරගලයේ අපේක්ෂා තවමත් මුළුමනින් ඉටු වී නැහැ. තවමත් සමහර කටයුතු සිදු වන්නේ පරණ ක්‍රමයට ම තමා. පොහොට්ටුවේ බලය සෙලවුනත් එය නැති වී නැහැ. රනිල් පොහොට්ටුව මෙහෙයවනවා ද පොහොට්ටුව රනිල් මෙහෙයවනවා ද යන්නත් තවම අපැහැදිලියි. ආර්ථිකය මෙහෙයවීම සම්බන්ධයෙන් රනිල්ට යම් නිදහසක් ලැබී ඇති බව පෙනෙන්නට තියෙනවා. ඒත් ඉතිරි දේ සම්බන්ධයෙන් ඔහු සිර වී ඇති බවක් පෙනෙන්නට තියෙනවා. කෙසේ වුවත් විපක්ෂයේ අසමත් භාවය නිසා ම රනිල් මේ වන විට සිරකරුවෙකු ලෙස සිටිමින් ම රටේ එක ම ගැලවුම් කරුවාගේ භූමිකාව ද රඟපාමින් ඉන්නවා.

පවතින අර්බුදය රටේ විශාල වෙනස් කම් ඉල්ලා සිටිනවා. ඒ ගැන ආණ්ඩුව මෙන් ම විපක්ෂ බලවේග ද ප්‍රමාණවත් ලෙස සංවේදී බවක් නම් තවම පෙනෙන්නට නැහැ. ඔවුන් දැන් ඊළග මැතිවරණයට සූදානම් වෙමින් ඉන්නවා.

ඊළඟ අරගලය සිදු වන්නේ විපක්ෂය මැතිවරණයක් ඉල්ලා කරන මැදිහත් වීම තුළ ද නැතිනම් මැතිවරණයෙන් පත් වන ඊළඟ ආණ්ඩුව පලවා හැරිම සඳහා ජනතාව කරන මැදිහත් වීම තුළ ද යන්න තවම පැහැදිලි නැහැ.

රටේ පවතින අර්බුදය ඉල්ලා සිටින්නේ දේශපාලන වාසි ලබා ගැනීම සඳහා ගොඩ බෙදා ගැනීමේ මානසිකත්වයෙන් මිදී සියලු දේශපාලන බලවේග වලට පොදු වැඩ පිළිවෙළකට එක් වීමට යි. එසේ සිදු වන බවක් නැහැ. විරෝධය දැක්වීම ප්‍රශ්නයක් මතු කර ගැනීමේ මාර්ගයක් වූවා ට ප්‍රශ්නයක් විසඳීමට ඊට හැකියාවක් නැහැ. ඒ සඳහා නිර්මාණාත්මක උත්සහයක් ඔ්නෑ. විශේෂයෙන් අර්බුදය බරපතල වූ විට ඒ සඳහා ප්‍රතිකර්මයන් සංකීර්ණ වූ විට බහු පාර්ශවික උත්සහයක් ඔ්නෑ. එසේ නොවන පසුබිමක ඔ්නෑ ම දෙයක් සිදු විය හැකි යි. ඒ නිසා ම අතීතය විග්‍රහ කළ හැකි වුවත් අනාගතය අතිශයින් අවිනිශ්චිත යි. ඒ ගැන පුරෝකථනය කරන්න නම් බැහැ.