මිනිසා දැන් භාවිත කරන බොහෝ දෑ සොයා ගත්තේ මානව ශිෂ්ඨාචාරයේ මූලික අවධියේදී මය. සතුන්ගෙන් හෝ පරිසර උවදුරුවලින් සම ආරක්‍ෂා කර ගන්නට කොළ අතු අඳින්නේද, ඉන් පසු සත්ත්‍ව සමින් කළ ඇඳුම්, රෙදි පිළි දක්වා විකාශය වූයේ ද මිනිස් අවශ්‍යතා පරිපූර්ණ කර ගැනීමට දැරූ වෙහෙස නිසා මය. මිනිසාගේ මූලික අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ වූ පසු මානවයා අවතීර්ණ වූයේ ජීවිතය පහසු කරන දෑ සහ තමන්ගේ බලය-තේජවන්ත භාවය තහවුරු කිරීම ප්‍රදර්ශනය කිරීම ආදී දේ සපයා ගැනීමේ ක්‍රියාවලියටයි. ඒ නිසාම කාර්මික විප්ලවය හරහා විවිධ යන්ත්‍ර සූත්‍ර නිපදවීම, ඛණිජ තෙල් සොයා ගැනීම සහ භාවිතය, ඒ හරහා මෝටර් රථ, ගුවන් යානා, ආදිය නිපදවීම සහ බලය තහවුරු කර ගැනීමට අවි ආයුධ නිෂ්පාදනය සිදු විය. හතරවන කාර්මික විප්ලවය සහ තාක්‍ෂණය දියුණු වීම හරහා දැන් දැන් සිදු වන්නේ මානව සබඳතා වලින් තොරවම සිය කටයුතු සිදු කර ගැනීම, සියල්ල ඉතා ඉක්මනින් ඉටු කරමින් මානව කාර්යක්‍ෂමතාවය, ඵලදායීතාවය උපරිම කිරීම, අඩු පිරිවැයකින් වැඩි ලාභ ඉපයීමේ ක්‍රම සොයා ගැනීමයි.

මේ හා සමගාමීව මිනිසා විනෝදාස්වාදය සඳහා ද කළ නිපැයුම් කාලයෙන් කාලයට වෙනස් වූවා. වෙහෙස නිවා ගැනීමට ගසක කඳකට තට්ටු කරමින් තනුවක් මිමිණූ ආදි මිනිසා, සංගීත භාණ්ඩ විවිධාකාරයෙන් නිපදවා, එය සංධ්වනියක් බවට පත් කළා. ඉනුදු නොනැවතී දැන් ස්වයංක්‍රීයව සංගීතය නිර්මාණය කරන කෘත්‍රිම බුද්ධිය සහිත රොබෝ සංගීත අධ්‍යක්‍ෂකවරු පවා නිපදවී අවසන්.. සංගීතය හෝ වෙනයම් කලා නිර්මාණයක් විඳීම ද කාලයත් සමග වෙනස් වෙමින් පවතිනවා.

මානව ශිෂ්ඨාචාරය එසේ කෙතරම් ඉදිරියට ගියත්, සමහර ප්‍රාථමික දෑ ඒ ආකාරයෙන්ම විකාශය නොවී තිබීමත් අපූරුයි. මිනිස් හැඟීම් සහ ඒවාට දක්වන ප්‍රතිචාර තවමත් ප්‍රාථමිකයි. එදා වූ ඒ ගෝත්‍රික සමාජමය ගති ලක්‍ෂණ තවමත් ඕනෑම සමාජයක දැකිය හැකි අතර, රටෙහි වූ අධ්‍යාපනික සහ අධ්‍යාත්මික නැඹුරුව අනුව එම ගෝත්‍රික ගති ලක්‍ෂණ වෙනස් වනවා. සමීක්‍ෂණ අනුව රටක සාමකාමීත්‍වය ආගමික නැඹුරුවට ප්‍රතිලෝමව සමානුපාතික වීම මේ ගෝත්‍රික මානසිකත්‍වයේ අරුමය හොඳින් කියාපානවා. අධ්‍යාපනය කෙතරම් දියුණු වුනත්, රටක සාමූහික සිතුම් පැතුම් නැමියාව අනුව රටක දියුණුව රඳා පවතිනවා. අපේ රට ඊට හොඳම උදාහරණයක්.

මේ ගෝත්‍රික සමාජමය ගති ලක්‍ෂණ හා සමගාමීව තවත් වෙනස් නොවූ දෙයක් නම් මිනිසා සිය මනස තාවකාලිකව ලිහිල් කර ගැනීමේ සරළ ක්‍රමය වන මත්පැන් සහ මත්ද්‍රව්‍යවල විකාශයයි. සරළව කිවහොත් මත්පැන් යනු එතිල් මධ්‍යසාරය මිශ්‍ර වූ ජලයයි. නමුත්, කාලයාගේ ඇවීමෙන් මේ සරළ ද්‍රාවණය විවිධාකාර නවෝත්පාදන හරහා දියුණු වී විවිධාකාර වෙළඳ නාම, වටිනාකම් එකතු වෙමින් පරිණාමය වී තිබෙනවා.

එදා සතුන් පසුපස දඩයමේ ගිය මානවයා තිබහට ගසක වූ බෙනයකින් පානය කළ පළතුරු හෝ වෙනත් යමක් පැසුණ ජලයෙන් මත් වූ පසු, එම ආශ්වාදය නැවත නැවතත් ලබා ගැනීමට කළ උත්සාහයක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මත්පැන් සොයාගන්නට ඇති නමුත්, එය ක්‍රමාණුකූලව ආසවනය කර එහි වූ ඵලදායීතාවය වැඩි කිරීමේ මූලික කටයුත්ත සිදු වී ඇත්තේ ක්‍රිස්තුපූර්ව දෙවන ශතවර්ශයේ බැබිලෝනියාව සහ මෙසපොතේමියාව ආශ්‍රිතවයි. එසේ ඇරඹුණු මත්පැන් පෙරීම සහ භාවිතය දැන් දැන් රජයයන්ගේ අනුග්‍රහය ලබමින්, රටකට බදු ආදායම වශයෙන් අපමණ අගයක් එකතු කරමින් සුවිසල් ව්‍යාපාරයන් සේ බැබලෙන අතර, මිනිසා ද සිය වින්දනීය අවශ්‍යතා වෙනුවෙන් මඳපමණට හෝ බිම වැටෙනතුරු පානයට තමන්ට දැරිය හැකි ප්‍රමාණයේ විවිධාකාර මට්ටම්වල මත්පැන් වර්ග පානයට පුරුදු වී සිටිනවා.

නමුත්, සෑම රටකම සෑම සමාජයකම පවතින ක්‍රමයට අභියෝග කරන විවිධාකාර නව නිර්මාණකරුවන් නිසාම, තම තමන් විසින්ම මේ වින්දනීය අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීමටත්, සරළ නිෂ්පාදන කටයුත්තකින් මහා පරිමාණව ලාභ ලැබිය හැකි ව්‍යාපාරයක් නිසාත්, නීති විරෝධීව මත්පැන් නිෂ්පාදනයට සහ වෙළඳාමට යොමු වී සිටින අතර, තත්ත්‍වයට වඩා මිල පිළිබඳ සැළකිලිමත්වන සමහරුන්, මේ නීති විරෝධී මත්පැන් භාවිතයට හුරු වී සිටිනවා. මේ නීති විරෝධී මත්පැන් නිෂ්පාදනයේදී තත්ත්‍ව පරීක්‍ෂණයක් හෝ නිසි නිෂ්පාදන යාමනයක් සිදු නොවීම නිසා එයට විවිධාකාර දෑ එක් වන අතර, මත්පැන්වල ඇති එතනෝල් වලට අමතරව ද්‍රවණයේ ඇති මේ සමහර සංයෝග  මිනිසාට මාරාන්තික වනවා. මෑතකදී මීරිගම බාඳුරාගොඩ ප්‍රදේශයේ හය දෙනෙකුට මරු කැඳවූයේ මේ නීති විරෝධී මත්පැන් වල වූ මාරාන්තික බව නොසළකා නිෂ්පාදනය සහ භාවිතය නිසා.

අප රටේ පමණක් නොව, මුළු ලෝකය පුරාම නීති විරෝධී මත්පැන් නිෂ්පාදනය වෙනවා. එය හුදෙක් ලාභ ලැබීමට සමහරු කළත්, තවත් සමහරු විනෝදාංශයක් ලෙස ද කරන අවස්ථා නැතුවා නොවේ. බොහෝ රටවල නිවසේදීම වයින් සහ බියර් වැනි ස්ප්‍රීතු නොවන නොපෙරන මත්පැන් වර්ග සකසා ගැනීමේ හැකියාම සිය රටවැසියන්ට ලබා දී තිබෙන අතර, ස්ප්‍රීතු නිෂ්පාදනය සඳහා සුවිශේෂී බලපත්‍ර අවශ්‍ය වන අතර, ඒ සඳහා අධිකව බදු ගෙවිය යුතුයි. නමුත්, සමහර පුද්ගලයින් මේ නිසා කැලෑ මධ්‍යයේ හෝ සුවිශේෂීව සැකසූ නිවෙස්වල රහසිගතව විවිධාකාර පරිමාණයෙන් මේ ස්ප්‍රීතු නිෂ්පාදනය කරන අතර ඒ සඳහා සමහරවිට දේශපාලනික, නීතිමය අනුග්‍රහය පවා ලැබෙමින් පවතිනවා. දැන් දැන් සියල්ලම දේශපාලනීකරණය වී ඇති නිසා සරළව කැළයක් මධ්‍යයේ කුඩා පරිමාණව නිෂ්පාදනය වන නීතිවිරෝධී මත්පැන් නිෂ්පාදනාගාර අභාවයට යමින් මහා පරිමාණ නිෂ්පාදනාගාර පැවැත්ම තහවුරු කර ගනිමින් පවතිනවා.

මේ නීති විරෝධී මත්පැන් වලට විවිධ රටවල විවිධාකාර නම් භාවිත කරන අතර, වඩාත් ප්‍රචලිත ඉංග්‍රීසි භාවිතය වන්නේ Moonshine නොහොත් “සඳඑළිය” යන්නයි. එය එසේ වන්නට ඇත්තේ අමෙරිකාවේ නීති විරෝධී මත්පැන් පෙරීම රාත්‍රී කාලයේදී සිදුවීමත්, එයින් නිෂ්පාදන වන අවර්ණ ස්ප්‍රීතු ඉතා පැහැදිලි ද්‍රාවණයක් වීමත් නිසා විය හැකියි.

නීත්‍යානුකූල මත්පැන් නිෂ්පාදනයකදී එය ක්‍රමාණුකූලව නිසි තත්ත්‍ව පරීක්‍ෂණවලට භාජනය කරමින් සහ ප්‍රශස්ත අමුද්‍රව්‍ය භාවිත කරමින් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන්නේ එය භාවිත කරන්නන්ට මෙන්ම සිය වෙළඳ නාමය ද වෙළඳ පොලේ ඉහලින් තබා ගැනීමේ අභිප්‍රාය මතයි. මේ ස්ප්‍රීතු නිෂ්පාදනය වෙනම කලාවක් මෙන්ම වෙනම රසායන විද්‍යාවක් ද වනවා. භාවිතයට ගන්නා අමුද්‍රව්‍ය මත මෙන්ම ජලය ලබා ගන්නා ජල මූලාශ්‍ර මත ද මේ ස්ප්‍රීතු වල රසය, සුවඳ ආදිය වෙනස් වන නිසා නිෂ්පාදකයින් සිය පාරිභෝගික ප්‍රජාව වෙනුවෙන් ඒ සියල්ලම ශතවර්ශ ගණනාවක් තිස්සේ නොවෙනස්ව පවත්වාගෙන යනවා. ස්කොට්ලන්තයේ නිපදවන සමහර විස්කි වර්ගවලට ජලය ලබා ගන්නේ පීට් නිධියක් අසළින් ගලා යන දිය පහරකින්. මේ නිසා එම විස්කි වර්ගය  මස් පිලිස්සූ සුවඳකින් යුක්තයි, එසේ වුවත්, එය රසෙහි කිසිදු වෙනසක් නොමැතිව සකසා තිබෙනවා. මේ එක් උදාහරණයක් පමණයි.

බොහෝවිට ස්ප්‍රීතු වර්ග නිශ්පාදනය කරන්නේ පැසවන ලද ධාන්‍ය පැසවීමෙන් ලැබෙන මද්‍යසාර මුසු ජලය ආසවනය කිරීමෙන්. මේ ආසවනයෙන් ලැබෙන ඵලය වන්නේ සියයට අනූවට වැඩි ප්‍රතිශතයක් ඇති එතිල් මද්‍යසාරය සහ ඒ හා සමාන තාපාංකයක් ඇති ඇල්ඩිහයිඩ් වර්ග, කීටෝන සහ ද්‍රවණයේ මෙතිල් මද්‍යසාරය ඇතිනම් එය ද මේ හා එකතු වනවා. බොහෝ මත්පැන් වර්ගවල මෙතිල් මද්‍යසාරය ඉතාමත් කුඩා ප්‍රමාණ වලින් අඩංගු වනවා. මහා පරිමාණව නීත්‍යානුකූලව සිදු කරන නිෂ්පාදනයේදී මෙම එකතු වන මද්‍යසාර සුවිසල් ලී ලේගර තුළ බහා වසර ගණන් පදම් කරනවා. මේවා වැට් යනුවෙන් හඳුන්වන අතර මේ වැට් වර්ග විවිධ ලීවලින් සකසා තිබෙනවා. වැඩි වශයෙන්ම ඕක් නොහොත් දේවදාර ලීවලින් සකසන මේවා තුළ වසර ගණනක් මද්‍යසාර බහා තිබෙන විට එහි වූ අනවශ්‍ය සංයෝග මේ ලී වලට උරා ගන්නා අතර, දේවදාර ලීයේ වූ සුවඳකාරක සහ රසකාරක සංයෝග මේ මද්‍යසාරයට එකතු වනවා. නිසි වසර ගණන සම්පූර්ණ වූ පසු තවත් රසකාරක සහ සුවඳකාරක එකතු කර විවිධ වෙළඳ නාම වලින් පාරිභෝගිකයා වෙන ලැබෙන මේ මත්පැන් අධික මිල ගණන් වලට අලෙවි වන්නේ එහි වූ සුවිශේෂීත්‍වය වසර සිය ගණනක් නොවෙනස්ව පවත්වාගෙන යන නිසා.  එසේම ඒ ඒ මත්පැන් වර්ග වලට හුරු වූ පාරිභෝගිකයන් එහි වෙනස් කම්, සියල්ල සියුම්ව හඳුනාගෙන සිටින නිසා ඒ ඒ වෙළඳනාමයන්ට ඇති ඇල්ම නොවෙනස්ව පවතිනවා.

ලංකාවේ කෙසේ වෙතත්, ලෝකයේ බොහෝ රටවල මත්පැන් පානය කලාවක් සහ සංස්කෘතියක් වන අතර එය උත්සව අවස්ථාවක, මිතුරු මිතුරියන් හා සතුටු සාමීචියක යෙදීමේදී හෝ යමක් සැමරීමේදී භාවිත කරන අතර බොහෝ අවස්ථාවල සුළු ප්‍රමාණයකින් සෑහීමකට පත් වනවා. නමුත්, අවාසනාවකට ලංකාවේ මත්පැන් පානය කිරීමට කිසිදු හේතුවක් අනවශ්‍ය අතර, මරණයකදී, මගුලකදී, බණකදී, දානයකදී, මෙන්ම අවශ්‍ය ඕනෑම විටෙක මත්පැන් පානය කිරීමට අවශ්‍ය හේතුවක් හදා ගැනීමට ද ලාංකිකයා අති දක්‍ෂ වනවා. එපමණක් නොවෙයි සාදය අවසන බෝතලයේ පතුල දැකීමට අවශ්‍ය වන නිසා බොහෝ විට පදම වරදිනවා. මෙය ලාංකිකයා ලෝකයේ කුමන රටක ජීවත් වුවත්, එක සේ සිදුවන දෙයක්…..

ලංකාවේ සුළු පරිමාණව මත්පැන් පෙරන්නේ කැළයක වැනි විවෘත ස්ථානයක වන අතර මෙහි අමුද්‍රව්‍ය වන්නේ බොහෝ විට සීනි සහ යීස්ට් වේ. තොග මිලට ලබා ගන්නා ඉතාම බාල තත්ත්‍වයේ සීනි වන අතර පැසවිමට ලබා ගන්නේ කර්මාන්ත ශාලාවකින් ඉවත ලන බැරල් තුල යීස්ට් පදමට දමා දින කිහිපයක් පැසවීම කරන අතර මේ පැසවීම සිදුවන විට නිකුත් වෙන ගෝඩා සුවඳ/ගන්ධයට ඇදී එන කටුස්සන්, ලේනුන්, හූනන් ආදී මෙකි නොකී සියළුම සත්ත්‍වමය ප්‍රෝටීන ද මේ ගෝඩා බැරලයට එකතු වීම සිදු වේ.. මේ බැරල්වල සමහරවිට විවිධාකාර විෂ රසායන ද්‍රව්‍ය ගබඩා කර තිබිය හැකි අතර, ඒවා නිසි පිරිසිදු කිරීමකින් තොරව කසිප්පු නිෂ්පාදනයට යොදාගත් විට ඒ රසායන ද්‍රව්‍ය මද්‍යසාර හා මුසු වීම සිදු වේ. ඒ අතරම තත්ත්‍වය උසස් කර පදමට වැදීම සඳහා සමහරුන් යූරියා වැනි ද්‍රව්‍ය ද එකතු කරන බවට ද මත පවතී. ඒ අතර කුණුවන පළතුරු, වරකා, ආදී සීනි අඩංගු විය හැකි සෑම මල ජරාවක්ම මේ වෙතට එකතු කිරීමට කසිප්පු නිෂ්පාදකයා වග බලා ගන්නේ සිය ලාභය උපරිම කර ගැනීමට ය.

මෙසේ පැසෙන ගෝඩා බැරලය, රසායන විද්‍යාවේ මූලික උපක්‍රම භාවිත කරමින් බැරලයට සවි කළ තඹ බටයක් කොයිල් එකක් සේ සකසා, ජල මාර්ගයක් හරහා යැවීමෙන් ආසවනයට අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම් සපයාගෙන අවසන එකතු වන මෙතිල්, එතිල් මද්‍යසාර, ඇසිටැල්ඩිහයිඩ්, ඇසිටෝන් වැනි මෙකී නොකී සියළුම දෑ භාජනයකට එකතු කර ගන්නා කසිප්පු රසායන‍ඥයා, සිය ලාභය අනුව ජලය මිශ්‍ර කර සිය පාරිභෝගිකයාට පොලිතීන් බෑග් එකකට සපයන්නේ එය ඉතාමත් ලාභදායී සහ පහසුම ක්‍රමය නිසාය.

මේ ක්‍රමයට ලබා ගන්නා මත්පැන් කිසිදු විටක පිරිසිදුකරණයකට හෝ පදම් වීමකට භාජනය නොකරන නිසා කිසිදු රසායනික සංයෝගයක් වෙන් නොවී සියල්ල පාරිභෝගිකයාට ලබා ගැනීම දෙපාර්ශවයටම සිදුවන වාසියකි. නමුත්, මෙහි භයානක අතුරු ප්‍රතිඵල වන්නේ එතිල් මද්‍යසාරය සමග මෙතිල් මද්‍යසාරය මිශ්‍රව පැවතීමයි. මේ මෙතිල් මද්‍යසාරය අතිශයෙන්ම භයානක වන්නේ එය අක්මාවේදී ෆෝමික් අම්ලය බවට පරිවර්තනය වී එය දෘශ්‍ය ස්නායුව කෙරෙහි දැඩි බලපෑම් ක්‍ෂණයකින් ඇති කරන නිසායි. මේ නිසා මෙතිල් මද්‍යසාරය විෂ වන බොහෝ දෙනාගේ මූළික රෝග ලක්‍ෂණයක් වන්නේ දෑස් නොපෙනී යාමයි. සාමාන්‍යයෙන් පිරිසිදු මෙතිල් මද්‍යසාරය මිලි ලීටර දහයක් ශරීරගත වුවහොත් ඕනෑම පුද්ගලයෙකු සදාකාලික අන්ධභාවයට පත්වීමට පුළුවන්. මිලිලීටර 15 ක් යනු කෙනෙකු මරණයට පත් කළ හැකි ප්‍රමාණයකි.

මෙතිල් මද්‍යසාරය වැරදී හෝ කෙනෙකුට පෙවුන හොත් කළ යුතු එකම දෙය වන්නේ එතිල් මද්‍යසාරය පෙවීමයි. නමුත් කිසියම් පුද්ගලයෙක් ඒ වනවිටත් මත්පැනින් මත් වී ඇතිනම්, එය එසේ කළ යුතු නැහැ. මද්‍යසාර නොගත් කෙනෙකුට මෙතිල් මද්‍යසාර විෂවීමක් සිදු වූයේ නම් සාමාන්‍යයෙන් වොඩ්කා වැනි ස්ප්‍රීතු මිලි ලීටර 50 ක් පමණ පෙවීමෙන්  එහි ආචරණ පාලනය කරගත හැකියි. එහිදී සිදු වන්නේ අපේ අක්මාවේ මද්‍යසාර කඩා බිඳ දමන ඇල්කොහොල් ඩිහයිඩ්‍රජනේස් නම් එන්සයිමය වෙත පැමිණෙන මෙතිල් මද්‍යසාර අණු වලකා, ඒ වෙනුවට එතිල් මද්‍යසාර අණු ආදේශ වීමයි. මේ නිසා මෙතිල් මද්‍යසාරය ෆෝමික් අම්ලය බවට පරිවර්තනය වීම වැලකී, වෙනත් ආකාරයකින් මෙතිල් මද්‍යසාරය බිඳ වැටෙනවා.

ඕනෑම කෙනෙකුට කළ හැකි හොඳම දෙය වන්නේ හැකි තරම් මත්පැනින් වැලකී සිටීමයි. එසේ කළ විට මුදලත්, තමන්ගේ සෞඛ්‍යයත් ඉතිරි වනවා පමණක් නොවෙයි අනවශ්‍ය කරදර වලට ද පැටලීමෙන් වැලකෙනවා. කෙනෙකුට මත්පැන් බීමට අත්‍යවශ්‍ය නම්, දන්නා තැනකින්, දන්නා වෙළඳ නාමයක් යටතේ ඇති යමක් පානය, නොදන්නා දෑ පානය කර සදාකාලික අන්ධභාවයට හෝ ක්‍ෂණික මරණය ලඟා ගර ගැනීමට වඩා යහපත් වනවා.