ග්‍රීසියේ ඇතෑන්ස්, ස්පාටා, කොරින්ත්, ආර්කේඩියා වල රැස්වූ ජනතාව තමන්ට බලපාන පොදු ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් සෙව්වේ සාකච්චා මාර්ගයෙනි. මෙලෙස සියලුම ජනතාව ගේ අදහස් සාකච්චාට භාජනය වී තීරණ ගැනීමේ සහ පාලනය කිරීමේ මෙම ක්‍රියාවලිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමයේ මුල් අවස්ථාව ලෙස සැලකූ අතර කාලයාගේ ඈවෑමෙන් මෙය විවිධ වෙනස්කම් වලට ලක්වෙමින් අද දක්වා ම ලොව පුරා ව්‍යාප්තව පවතියි. නමුත් එදා ට සාපේක්ෂව ජනගහණය අධික වීම නිසා තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලියට සියලුම ජනතාව සහභාගීවීම ප්‍රාෙයා්ගිකව සිදු කළ නොහැකි බැවින් වර්තමානයේ සිදුවන්නේ ජනතාව තමන්වෙනුවෙන් තීරණ ගැනීම උදෙසා තම නියෝජිතයන් පත් කිරීමයි. මෙය “නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය“ ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර අප රට් ද ක්‍රියාත්මක වනුයේ මෙය බව සියලුදෙනාම පාහේ දනී. පාර්ලිමේන්තුවේදී තමන්වෙනුවෙන් තීරණ ගන්නා නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීම පිලිබඳ ක්‍රමවේදයේ සුවිශේෂී වෙනස්කමක් කිරීමට ඊයේ (2015 ජූනි 11) මෙරට කැබිනට් මණ්ඩලයේ අනුමැතිය හිමි විය. ඒ පවතින සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය වෙනුවට “කේවල ඡන්ද කොට්ඨාශ“ (First Pass the Post) ක්‍රමය යලි ස්ථාපනය කිරීමයි. මේ පිළිබඳ විකල්ප මතවාදයක් සාකච්චා කිරීමට මෙයින් ඉඩ හසර වෙන් කර ගනිමු.

මෙය අංක ගණිතමය වශයෙන් ජනමතය නිවැරදිව ප්‍රකාශකර ක්‍රමයක් නොවන බව මුලින්ම කිව යුතු අතර ඒ ගැන කතිකාවන් මේ වේදිකාව තුල උදාහරණ සහිතව මීට පෙර සිදු කර ඇත. ඒ සඳහා හිතාදර පාඨක ඔබට පහත ලින්ක් ඔස්සේ පිවිසීමට ඇරැයුම් කරමි.

20 වන සංශෝධනය හරහා පැරණි කේවල කොට්ඨාශ ක්‍රමය යලි ස්ථාපනය කිරීමට මෙරට ජනතා බලවේග ක්‍රියාත්මක වන්නට වූයේ සද්භාවයෙන් බවට තර්කයක් නැත. වෙසෙසින්ම මනාප ක්‍රමය හරහා බිහිව ඇති ප්‍රචන්ඩකාරී, දූෂිත දේශපාලන අප සංස්කෘතිය ආපසු හරවා නිවැරදි කිරීමට මේ හරහා ඉඩ ලැබෙතැයි යන්න ඔවුන්ගේ අපේක්ෂාවයි. අධ්‍යයන පොදු සහතික පත්‍ර සාමාන්‍ය පෙල වත් සමත් නැති දූෂිත දේශපාලකයන් දේශපාලන බිමෙන් අතුගා දමා අතීතයේ මෙන් උගත් – බුද්ධිමත් නියෝජිතයන්ගෙන් පාර්ලිමේන්තුව පිරවීමට මේ හරහා හැකිවෙතැයි යන්න ජනතාව අපේක්ෂාකරන වෙනසයි. නමුත් ඉතාම පැහැදිලි වශයෙන් මෙය මිරිඟුවකි. කිසිඳා සැබෑ නොවන සිහිනයක් ම පමණකි.

ඊට වඩා භයානක තත්වය වන්නේ ඡන්දදායකයාගේ අතපය බැඳ දමන මේ ක්‍රමය, (සාපේක්ෂව) යහපත් නියෝජිතයන් පත්කරයැවීමට ඡන්දදායකයාට දැනට ඇති සීමිත ඉඩකඩ ද අසුරා දැමීමම. නොඑසේ නම් මේ හරහා සිදුවන්නේ ජනතාව කබලෙන් ලිපට වැටීමය. මා එසේ කියන්නේ ඇයි? දැන් පවතින සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය තුල අපේක්ෂකයන් 20-25 ක නියැදියකින් (අදාල මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්කය අනුව මේ ගණන වෙනස් වේ) තිදෙනෙක් තෝරා ගෙන තම නියෝජිතයන් ලෙස පත් කර යැවීමට ඡන්දදායකයාට යම් සීමිත අවකාශයක් නිදහසක් ඇත. නමුත් කේවල ක්‍රමය තුල තම මැතිවරණ කොට්ඨාශය උදෙසා පක්ෂය විසින් තෝරා දී ඇති එකම පුද්ගලයෙකු ම පත්කර අත පිසදාගැනීමට ඡන්දදායකයාට බලකරණු ලබයි. එපමණක් නොව අර මුලින් කී 20-25 කුලකයට ඇතුලුවීමට යම්කෙනෙකුට ඇති ඉඩ අවකාශය ද අප විසින් තක්සේරු කළ යුතුව ඇත. පක්ෂ නායකයන්ට/බලධරයන්ට, මේ නාමයෝජනා ලැයිස්තුව හරහා සාපේක්ෂව විශාල පිරිසක් ජනතා විනිශ්චයට යොමු කිරීමට ඉන් අවකාශ තිබිණි. කේවල කොට්ඨාශ ක්‍රමය තුල මේ අවස්ථාව සීමිත වන අතර එක් එක් මැතිවරණ කොට්ඨාශ තුල ආසන සංවිධායක වරු ලෙස (පෙර සිටි නාමයෝජනා ලැයිස්තුවේ සිටි පිරිසිට වඩා ඉතා අඩු පිරිසක්)  පක්ෂ නායකයා ගේ මනාපයට ම පත්කිරීම හා ඒ පිරිස පමණක් මැතිවරණයකදී ජනතා විනිශ්චයට ලක්කිරීම මින් ඉදිරියට සිදුවනු ඇත. මෙහිදී අප විසින් අවධානය යොමු කළ යුතු වැදගත්ම කාරණය වන්නේ, අද වනවිට (හැමෝම කියන පරිදි) දූෂිත ධනවතුන් වංචාසහගතව ඉපැයූ මුදල් වැයකර පාර්ලිමේන්තුවට පත්වී ඇත්නම් මීලඟට ආසන සංවිධායක වරු ලෙස පත්වන්නේද ඒ එයම බවයි. මැතිවරණ ක්‍රමය වෙනස් වූ පමණින් ඔවුන් දේශපාලනයෙන් සමුගෙන යතැයි සතීම මහා මුලාවකි. ඒ වෙනුවට සිදුවන්නේ එවන් නියෝජිතයන් ප්‍රතිත්ෂේප කිරීමට ඡන්දදායකයාට දැනට ඇති සීමිත අවස්ථාව ද සෝචනීය ලෙස අහිමිවී යාම පමණකි.

එසේම කොට්ඨාශ මට්ටමින් බැහැරව සිදු කරන තෝරාගැනීම් ඉතා පැහැදිලි වශයෙන්ම “පත් කිරීම්“ වන අතර ඒ සම්බන්ධව ඡන්දදායකයන්ට මැදිහත්වීමට ඇති අවස්ථාව ශූන්‍යය. මේ තම නියෝජිතයන් තෝරාගැනීමට ඇති ජනතා මතය පැත්තකට ම “විසිවීයාමක්“ නොවන්නේ කෙසේද? ජනතා නියෝජිතයන් තෝරාගැනීම තවදුරටත් මහජනතාව ගේ මනාපයට සිදු වන්නක්නොවේ. ජනතා නියෝජිතයින් තෝරා පත්කරීම සෑහෙන දුරට දේශපාලන නායකකාරකාදීන් ගේ ම රුචි අරුචිකම් මත සිදුවන අත්තනෝමතික කාර්යයක් බවට පත්වීම වැලැක්විය නොහැක. විසිවන සංශෝධනයෙන් විසිවන්නේ ජනතා මතයයි.

මේ ක්‍රමය යෝජනා කළ ජනතාව ගේ තවත් අපේක්ෂාවක් වන්නේ, ඡන්ද අපේක්ෂකයකු මැතිවරණය වෙනුවෙන් ප්‍රචාරක කටයුතු කළ යුතු වන්නේ කුඩා ප්‍රදේශයක (කුඩා ? – මෙය ද පූර්ණ සත්‍යය නොවේ) නිසා යහමින් මිල මුදල් නැති අයකුට වුව ද මැතිවරණයක් ජයගත හැකිවේ ය යන්නයි. මෙය ද මුලාවකි. දැන් සිටින ධනවත් දේශපාලඥයා මනාප ක්‍රමය යටතේ පැවති මැතිවරණයකදී දිස්ත්‍රික්කයක් තුල වියදම් කළ මුදල් කන්දරාව මින්පසු මැතිවරණ කෝට්ඨාශය තුල පමණක් වියදම් කොට තම අරමුණු ඉටු කරගනු ඇත.

කණගාටුදායක කරුණ නම් සමාජය මේ පිලිබඳව සංවේදීතාවක් නොදැක්වීමයි. කේවල ක්‍රමය යටතේ මහ මැතිවරණයක් පවත්වා කලක් ගතවන විට සමාජයට මේ ක්‍රමයේ ගුණ දොස් හොඳින් විද්‍යමාන වන්නට පටන් ගනු ඇති නමුත් එවිට අශ්වයා පැනගොස් සිටිණු ඇත.

 මේ පිලිබඳ කලින් සිදු කල වියමන්:
1

2

3

4

5

6