ගොඩක් කඩතොළු හදා ගැනීමක් ද?
ජේෂ්ඨ දේශපාලනඥයකු වූ ටී.බී. ඉලංගරත්නගේ ස්වයං චරිතාපදානය කියවූ විට මා සිත් ගත් කාරණය වූයේ 1956 ආණ්ඩුවේ අගමැති වූ එස්. ඩබ්. ආර්. ඩී. බණ්ඩාරනායකගේ දේශපාලන හැසිරීම් සම්බන්ධයෙන් තබා ඇති සටහනයි. බණ්ඩාරනායකගේ අමාත්‍ය මණ්ඩලය වාමාංශික හා දක්ෂිණාංශික වශයෙන් බෙදුනු මොහොතක ඔහු විසින් භෝජන සංග්‍රහයකට කරන ලද ආරාධනාවක් සම්බන්ධයෙන් අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ දක්ෂිණාංශිකයන් දැක්වූ ප්‍රතිචාරයක් ඒ යුගයේ රාජ්‍ය පාලන ව්‍යුහය සම්බන්ධයෙන් ගැඹුරු අධ්‍යනයක් සදහා පාඨකයා යොමු කරයි.
ඉලංගරත්න පවසන පරිදි තම අගමැති වූ බණ්ඩාරනායකගේ භෝජන සංග්‍රහය සදහා වූ ආරාධනාවට දක්ෂිණාංශික අමාත්‍යවරු ප්‍රමාද වී පැමිණ ඇත්තේ ප්‍රතිපත්තිමය විරෝධයක් සංකේතාත්මකව ප්‍රකාශ කිරීමටයි. ඒ වනවිට කල් ඇතිවම පැමිණ සිටි වාමාංශික අමාත්‍යවරුන් පැහැදිලිවම තේරුම් ගෙන ඇත්තේ අග්‍රාමාත්‍යවරයා දක්ෂිණාංශිකයන්ගේ විරෝධයෙන් කේන්තියට පත්ව ඇති බවයි. එහෙත් ” ආ… උබල පරක්කු වුනා ද? කා පල්ලකො එහෙනම් දැන් මගේ බත්” යන සුළු වචන කිහිපයකින් ඒ කේන්තිය නිවා ගැනීමට බණ්ඩාරනායකට සිදු වූ බව ඉලංගරත්න පවසයි. තමන්ට එකග නොවන මත ගැටුම් සහිත අමාත්‍යවරුන් පාලනය කිරීමට දැඩි පියවර ගැනීමක් එදා සිදු නොවූ බව තත්ත්වය විග්‍රහ කරමින් ඉලංගරත්න අවධාරණය කරයි.
එහෙත් ඒ ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යුහයම පැවති 1970 සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ හැසිරීම ඊට වඩා අත්තනෝමතික වූ බව 1971 කැරැල්ල මර්දනයේ ලා ආණ්ඩුව ගත් පියවරයන් විග්‍රහ කිරීමේ දී පෙනී යයි. විශේෂයෙන් අග්‍රාමාත්‍ය සිරිමා බණ්ඩාරනායක “කිචන් කැබිනෙට්ටුවක්” මගින් තීන්දු තීරණ ගත් බව පොදු මතයකි. ඒ කිචන් කැබිනෙට්ටුවේ චණ්ඩියා වූයේ ප්‍රබල අමාත්‍යවරයකු වූ ෆිලීක්ස් ඩයස් බණ්ඩාරනායකයි.
සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුවේ අත්තනෝමතික ක්‍රියාවන්ට ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් ආවරණයක් තිබූ අතර ව්‍යවස්ථාදායකයට වග කියන අගමැති ප්‍රමුඛ පාලන ව්‍යුහයක් තිබූ නිසාම ආණ්ඩුවේ අත්තනෝමතික ස්වභාවය සීමා නොවුණි. පාලන ව්‍යුහය හා නීතිමය රාමුව ආණ්ඩුවේ හැසිරීම පාලනයේ ලා ප්‍රබල සාධකයක් වුවද ඊට වඩා කාර්යභාරයක් ඉටු කරමින් අත්තනෝමතික ස්වභාවයට දායක වන්නේ සමාජයේ දේශපාලන සංස්කෘතිය යැයි කිය හැකිය.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය දේශපාලන සංකල්පයක් ලෙස ගත් විට එය ලාංකික සමාජයට සංස්කෘතිකව බද්ධ වූ යමක් නොවේ. ඉතිහාසය පුරා ලාංකික සමාජය පාලනය වී ඇත්තේ රජ කෙනෙකුගේ කැමැත්තට වන අතර විදේශ ආක්‍රමණිකයන්ගේ පාලනයට යටත් වූ පසුව ද පාලන ස්වභාවය මුළු එකක් ලෙස ව්‍යුහාත්මකව වෙනස් නොවුණි. බටහිර සංකල්පයක් වූ නූතන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන ක්‍රමය ලාංකික සමාජය විසින් අත්දකින්නට පටන් ගත්තේ 20 වන සියවසේ මුල් කාල වකවානුවේ දී යැයි කිවහොත් නිවැරදි ය. එහෙත් රාජ්‍ය පාලන ස්වභාවය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී යැයි කීව ද සමාජය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජ වටිනාකම් වලින් දුරස්ථව සිටින නිසා රාජ්‍ය පාලනයේ දී ද එය එතරම් වටිනා සාධයක් ලෙස සමාජය සලකන්නේ නැති බව පෙනේ.
හැත්තාව දශකයේ දී ලෝකය පුරා හමා ගිය ධනේශ්වර ආර්ථික උපමාරු සදහා ගැලපෙන පාලන ව්‍යුහයක් ලාංකික ධනපති පන්තිය සොයමින් සිටියේ මේ තත්ත්වය තුළ ය. ඒ සදහා නායකත්වය දුන්නේ ප්‍රබල පන්ති ඉවක් තිබූ ජේ. ආර්. ජයවර්ධන විසිනි. එහෙත් ජයවර්ධන අපේක්ෂා කළ තරම් ව්‍යුහමය ගැටළු සමාජය තුළ නොතිබුණි. වෙනත් වචන වලින් කිවහොත් ගෝලීය ප්‍රාග්ධනය ලාංකික සමාජයේ අස්සක් මුල්ලක් නෑර ව්‍යාප්ත කිරීමට අවශ්‍ය ශක්තිමත් බල ව්‍යුහයකට පදනම සමාජය තුළ තිබුණි. ඒ නිසා ඒකාධිපති පාලන ක්‍රමයක අත්තනෝමතික තීරණ, බලහත්කාරය හා අශිෂ්ඨකම සම්බන්ධයෙන් සමාජයේ පදනම් වලින් මූලික විරෝධයක් එල්ල නොවුණි. ” ධර්මිෂ්ඨ සමාජය” ග්‍රන්ථය ලියමින් මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන් නායකත්වය දුන්නේ සමාජ පරිවර්තනයකට කොහොමත් විරුද්ධ වන වැඩවසම් හා ගතානුගතික සමාජ තීරුවට මිස නවීන සමාජයක් ගැන බලපොරුත්තු තබමින් ඉදිරියට යෑමට සටන් වදින දියුණු සමාජ තීරුවකට නොවේ. ඒ නිසා ජයවර්ධන විසින් මෙහෙයුම් නායකත්වය දුන් ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයේ ලාංකික ආගමනයට මහාචාර්ය සරත්චන්ද්‍ර නායකත්වය දුන් දේශපාලන ව්‍යාපාරය කිසිම බාධාවක් නොවීය.
සමාජය තුළ තිබූ සංස්කෘතික හැඩරුව ගෝලීය ප්‍රාග්ධන සංචලනයට හිතකර හා බාධාකාරී නොවූවද රාජ්‍යයේ ආකාරය හා නීති පද්ධතිය තුළ තිබූ යම් ආකාරයක ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හැඩතල වෙනස් කර වඩා රළු ස්වරූපයකට ඒවා පත් කිරීමට ජනාධිපති ජයවර්ධනට අවශ්‍ය වුණි. ඒ සදහා ව්‍යවස්ථාදායකයේ හා අධිකරණයේ සංතුලනයට යටත් නොවන පාලන ව්‍යුහයක් හේ නිර්මාණය කළ අතර එය විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ලෙස හැදින්වුණි.
බැලූ බැල්මට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ඒ හැටි රළු නොවේ. කෙනෙකු ඒ තනතුරට පත් කරන්නේ මුළු රටේම ජනතාවගේ ඡන්දයෙනි. පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතුය. ජනාධිපති ධූරයේ පැවැත්ම සදහා ප්‍රතිපාදන සකස් කර දෙන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය විසිනි. ඒ අනුව කෙනෙකුට පෙනෙන්නේ එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ස්වරූපයක් ගන්නා බවකි. අත්තනෝමතික ලෙස කටයුතු කරන්නේ නම් ඒ එම තනතුර දරන්නාගේ පෞද්ගලික ස්වරූපය නිසා වන්නකි. එහෙත් බැලූ බැල්මට පෙනෙන මේ චිත්‍රය ඊට හාත්පසින්ම වෙනස් බව තහවුරු වන්නේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය මගින් ඇති කර ඇති හෝ නො එසේනම් ශක්තිමත් කර ඇති හෝ දේශපාලන සංස්කෘතිය මුළු එකක් ලෙස ආඥාදායක වන බැවිනි. ඒ ආඥාදායක ක්‍රමය ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයේ සංචලනයට අවශ්‍ය බැවිනි.
ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ සංතුලනයට නිර්මාණය කර ඇති සරල ආයතන මේ තනතුරේ ශක්තිය හා තේජස නිසාම අවලංගු වන අතර ඒ නිසා බැලූ බැල්මට පෙනෙන සංතුලන ආයතන හුදු මායාකාරී වී ගෝලීය ප්‍රාග්ධනයට අවශ්‍ය ආඥාදායකයා පමණක් ඉස්මතු කර අනෙක් සියළු රාජ්‍ය ව්‍යුහයන් අඩපණ කරයි. ඒ අනුව ව්‍යවස්ථාදායකය, අධිකරණය හෝ වෙනත් ආයතන ඇත්තෙන්ම නොපවතී.
ඒ අර්ථයෙන් බැලූ විට විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය නිර්මාණය කර ඇත්තේ හුදු ව්‍යවස්ථාමය අවශ්‍යතාවක් ඉක්මවන එහෙත් සමාජ දේශපාලන අවශ්‍යතාවක් හා ඒ සදහා වූ සමාජ පරිවර්තනයක් හා සමාන්තරව ය. ඒ අනුව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය රළු තනතුරක් යැයි ද එමගින් ඇති කරන්නේ සමාජයට හානිකර තත්ත්වයක් යැයි ද කියමින් සරල ලෙස එම තනතුර අහෝසි කිරීමට කටයුතු කිරීම බොළද ක්‍රියාවකි. මන්ද විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයෙන් නිර්මාණය වූ ආඥාදායකත්වය අවශ්‍ය නම් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් තුළින් වුවද නිර්මාණය කරගත හැකි බැවිනි. 1970 සමගි පෙරමුණු ආණ්ඩුව කටයුතු කළේ එවැනි ක්‍රමයක් ස්ථාපිත කර ගනිමිනි. 1956 දී අග්‍රාමාත්‍ය බණ්ඩාරනායක අසරණ වූ තරම් 1970 දී අග්‍රාමාත්‍ය සිරිමා බණ්ඩාරනායක අසරණ වූයේ නැත.
ඒ නිසා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අඩංගු පාලන ව්‍යුහය එක්තරා සමාජ දේශපාලන ව්‍යාපාරයක අනිවාර්ය අවශ්‍යතාවකි. ඒ සමාජ දේශපාලන ව්‍යාපාරය මුළු එකක් ලෙස නොවූවත් උපමාරුවක් ලෙස දැන් වෙනස් වෙමින් පවතී. ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය හා යුරෝපය පුරා ඇතිවූ ආර්ථික අවපාතය සමග ධනේශ්වර ක්‍රමයේ උපමාරු කෙරෙමින් පවතී. එය සමාජවාදය කරා යැමට දරන උත්සාහයක් නම් නොවන බව අනිවාර්යය. එහෙත් ක්‍රමයේ පැවැත්ම සදහා ලෝක ධනේශ්වරය උපමාරූන් තෝරා ගැනීම අනිවාර්ය කරුණකි.
මහා සංස්කෘතියක් හිමි ඉන්දියාව කරා ගෝලීය ප්‍රාග්ධනය ගලා ගියේ රාජ්‍යයේ ව්‍යුහය වෙනස් කිරීමකින් තොරවය. ව්‍යවස්ථාදායක අගමැති ක්‍රමයේ ශක්තිය ඊට ප්‍රමාණවත් වූවා සේය. එවැනි උපමාරු තුළ ලාංකික ධනපති පන්තිය ද කටයුතු කරමින් පවතී. රනිල් වික්‍රමසිංහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ කටයුතු හා එකග නොවන්නේ එබැවින් යැයි කිව හැකිය. එහෙත් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්බන්ධයෙන් ලාංකික ධනපති පන්තියට තවමත් ඉදිරි දැක්මක් නොමැත. වරෙක එය ඉවත් කිරීමට කතා කළත් තවත් වරෙක එය ඉවත් කර ඇති කරන්නේ කුමක්දැයි කනස්සල්ලෙන් විමසන්නේ ඒ උභතෝකෝටිකය නිසා ය.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කර පරණ ව්‍යවස්ථාදායක අගමැති ක්‍රමය කරා යෑම අර්ථ විරහිත ක්‍රියාවකි. ආඥාදායකත්වය සදහා කොයි ක්‍රමයත් එක වගේ යොදා ගැනීමට ප්‍රාග්ධනය ශක්තිමත්ව සිටී. ඒ නිසා ව්‍යවස්ථාදායක අගමැති ක්‍රමයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හෝ සමාජ පෙරටුගාමී හෝ ඉදිරි දැක්මකින් යුත් රාජ්‍ය ක්‍රමයක් ඇති කරන්නේ යැයි කීම උගහට ය. කළ යුත්තේ මුළු එකක් ලෙස ආර්ථික, සමාජ දේශපාලන සංස්කෘතියම ව්‍යුහාත්මකව වෙනස් කිරීමට පියවර තැබීමයි.
විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය මගින් ඇති කළ රාජ්‍යයේ ආකාරය ආඥාදායක වේ. ඒ අනුව රාජ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණයකින් තොරව ඒ ආඥාදායකත්වය වෙනස් කිරීම දුෂ්කර ය. ඒ නිසා සියළු බලය කේන්ද්‍ර ගතව ඇති රාජ්‍යයේ ඒකීය ස්වරූපය වෙනස් කරමින් එක්සත් රාජ්‍යයක් තුළ බලය බෙදන ව්‍යුහයන් ඇති කිරීමට සමාන්තරව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ බලය සැබෑ සංතුලන හා සංවරණ ක්‍රමයකට ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම කළ යුතු වේ. සමාජයේ අනෙකුත් සියළු බල ව්‍යුහයන් අදිසි ලෙස තම හස්තය යටතට ගැනෙන “ආඥාදායක බල ස්වරූපය” අහෝසි කෙරෙන සියළු පියවරන් ගැනීමකින් තොරව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සදහා වූ සංවරණ හා සංතුලන ව්‍යුහයන් ඇති කිරීම අර්ථ විරහිත ය. උදාහරණයක් ලෙස ව්‍යවස්ථාදායකයට හා අධිකරණයට තමන්ටම ආවේනික වූ ද සැබෑ වූ ද ස්වාධීනත්වයක් ස්ථාපිත කිරීම මෙන්ම විධායක ජනාධිපති ධූරයට පත් වන්නා දේශපාලන පක්ෂයක සමාජිකයකු වීම හා දේශපාලන පක්ෂ සමග බල ගනුදෙනු පැවැත්වීමෙන් වැළැක්වීම වැනි සීමාකාරී රාමූන් ඇති කළ යුතු ය. ඒ අනුව මගේ යෝජනාව වන්නේ ඒකාධිපති සමාජ දේශපාලන සංස්කෘතිය ව්‍යුහාත්මකව වෙනස් කරන ” ජනාධිපති පාලන ක්‍රමයක්” තුළ ප්‍රාදේශීයව රාජ්‍යයේ බලය බෙදී යන්නා වූ පාලන ක්‍රමයකට රාජ්‍යයේ ආකාරය වෙනස් කළ යුතු බවය. ඒ අනුව තවදුරටත් “විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක්” නොපවතින අතර තවදුරටත් “අක්‍රිය පළාත් සභා” ද නොපැවතිය යුතුය. ඒවායේ එකතුවකින් යුක්ත වූ “අලුත් රාජ්‍ය ආකෘතියක්” ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට වඩාත් හිතකර වේ.
පවතින විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය මෙන්ම පැවැති ව්‍යවස්ථාදායක අගමැති ක්‍රමය ද යල් පිනූ අවලංගු සංකල්පයන් ලෙස හැදින්විය හැකිය. එහෙත් ඒ සංකල්පයන් මගින් ඉස්මතු වූ දේශපාලන හරයන් හා වටිනාකම් වලට සමාජ වලංගුතාවක් පවතී. ගන්නා වූ තීන්දු තීරණ ව්‍යවස්ථාදායකයේ බලයට යටත් කිරීම මෙන්ම සුළු ජාතික මෙන්ම සුළු ආගමික සමාජ තීරූන්ට ජනාධිපති ක්‍රමයක් තුළින් ලැබෙන වටිනාකම ද අත්හල යුතු නොවේ. ඒ නිසා ඒ සියළු වටිනාකම් රැකෙන එහෙත් දේශපාලන ආඥාදායකත්වය අහෝසි වන අලුත් රාජ්‍ය ආකෘතියක් වඩා වලංගු වේ.
Hammer Blow 