සිත යනු … (What is Mind - I)

     සිත කියලා කිව්වහම හැමෝම දන්නවා මොකද්ද කියලා ඒත් විස්තර කරන්න හරි අමාරුයි නේද ? සිත ශරීරයේ අංගයක්ද ? ඒක පේන්න තියනවද ? අද අපි පොඩ්ඩක් බලමු මේ මිනිස් සිත කොහොමද බුදු දහමේ විස්තර කරලා තියෙන්නෙ කියලා. එහෙම කියද්දි කියවන එක නවත්තලා යන්න නේද හදන්නෙ ? නෑ බය වෙන්න එපා මේ සිත කියන එක ඉගෙන ගන්න හරිම ආස හිතෙන මාතෘකාවක්. ඉතිං මම මේ ලිපිය ලියන්නෙ පුළුවං තරම් සරළ කරලා. පොඩ්ඩක් කියවලාම බලන්නකෝ.

     සමහරුනම් කියන්නෙ සිත සදාකාලිකයි, ඒක ආත්මයෙන් ආත්මයට මිනිසා එක්කම තිබිලා අන්තිමේදී සදාකාලික සැපතකට පත් වෙනවා කියලා. නමුත් බුදු දහමේ ඉගැන්වීමනම් සම්පූර්ණයෙන් වෙනස්. සිත මරණයෙන් පස්සෙ තවත් තැනකට යනවා කියලා බුදු දහමේ කියවෙන්නේ නෑ. ඒත් අපි කරන කුසල, අකුසල කර්ම ඒ කිව්වෙ හොඳ, නරක වල බලපෑම අනුව තමා ඊළඟ ඉපදීම තීරණය වෙන්නේ. බුදු දහමේ එන අනිත්‍ය ලක්ෂණය මේ මිනිස් සිතටත් වලංගුයි. ඒ කිව්වේ සිතේ ස්වභාවයත් නිතරම වෙනස් වෙනවා. නරක සිතක් හොඳ කරන්නත්, හොඳ සිතක් නරක් කරන්නත් ඒ හැටි වෙලාවක් යන්නේ නෑ. දුකින් ඉන්න කෙනෙකුගේ හිත සැප සහිත ප්‍රීතිමත් සිතක් කරන්නත් පුළුවන්. මේ සියළුම වෙනස් වීම් සිද්ධ වෙන්නේ චෛතසික නැත්තම් සිතේ ස්වභාවය වෙනස් කරන ගති නිසයි. ඉතාමත් හොඳින් පින් කරමින් ජීවිතය ගෙවපු කෙනෙක් සතෙක් වෙලා ඉපදෙන්නත්, හැමදාම සතුන් මරපු කෙනෙක් දිව්‍ය ලෝකේ ඉපදෙන්නෙත් මේ ක්ෂණිකව වෙනස් වෙන සිත හින්දා තමයි.

     සත්වයෙකුගේ උපත ලබද්දී සිත හරියට පැළ කරන්න යන බීජයක් වගේ. බීජයක් පැළ කරන්න යද්දී මොනවද ඒකෙ තියෙන්නෙ. පිටින් බලපුහම පිටි වගේ පේනවා එච්චරයි. ඒත් පැළ උනාට පස්සෙ කොළ, මල්, ගෙඩි එනවා. ඉතිං ඉපදෙද්දි තියන සිතත් ඒ වගේ. පිටින් පේන්න තරම් දෙයක් නෑ. ඒත් ඉපදිලා, සිත ක්‍රියා කරන්න ගත්තහම සිතට එකතු වෙන චෛතසික හින්දා දුක හෝ සැප ලැබෙන ශක්තීන් ඇතිවෙනවා. මේවාට තමයි අපි කර්මය කියන්නේ. මෙන්න මේ වගේ එක් මොහොතක ඇතිවෙලා චෛතසික හින්දා ඇති වෙච්ච ශක්තීන් ඒ සිත නැති වෙලා යද්දි, අළුතින් ඇති වෙන සිතේ ගබඩා කරනවා. මේකත් හරියට අප්පච්චිගේ දේපොල පුතා ට අයිති වෙනවා වගේ උරුම වෙන දෙයක්. දැන් අපිට තියන සිතේ ඉස්සර ඇති වෙච්ච සිත් වල තිබිලා ඉතුරු වෙච්ච ශක්තීන් ඒ කිව්වෙ කර්ම තියනවා. දැන් සිතේ තියන ශක්තීන්ගෙන් ඉතුරු වෙන ටික අනාගතයට යනවා. මේ විදිහට හොඳ නරක ශක්තීන් ගබඩා වෙච්ච සිතේ ඊළඟ පරම්පරාව, ඒ කිව්වේ අළුතින් ඇතිවෙන සිත වෙනත් තැනක ඉපදෙන එකට තමා ප්‍රතිසන්ධිය කියන්නෙ.

     හොඳයි එතකොට මේ අළුතින් වෙනත් තැනක සිතක් ඉපදෙද්දි මොකද වෙන්නෙ. එතකොට කලින් තිබ්බ සිත නැති වෙලා ඒකෙ තිබ්බ ශක්තිය අළුතින් ඇතිවෙන සිතට යනවා. දැන් කියවන අය කල්පනා කරනවා ඇති අන්න ඒක කොහොමද වෙන්නෙ ? මේ ලෝකෙ ශක්තියක් තවත් තැනකට ගමන් කරන්නේ කොහොමද ? එක පාරට මතක් වෙන්නේ නැද්ද ? ආලෝකය, ශබ්දය, තාපය.... අන්න එතකොට මතක් වෙනවා. ශක්තියන් ගමන් කරන්නේ තරංග වල උදව්වෙන්නේ. ඉතිං මේ සිතේ තිබ්බ ශක්තියත් ගමන් කරන්නේ තරංග වලින්ම තමයි.

     හ්ම්ම්... අදට සිත ගැන කිව්වා ඇති. මේ කියපු කරුණු ටික පොඩ්ඩක් කල්පනා කරලා බලන්නකෝ. සිත ගැන තවත් තොරතුරු අරං මම ආයෙත් එන්නං.

සියළු දෙනාට තෙරුවන් සරණයි !

නමෝ බුද්ධාය !