දැනගෙන නමස්කාරය කියමු… (Namaskar)

     ඉතිං යාළුවනේ කොහොමද ? අද ලිපිය මහා ලොකු දෙයක් ගැන නම් නෙමේ. බෞද්ධ අපි හැමෝම දන්න බොහොම පොඩි දෙයක් ගැනයි. "නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස". මේ බෞද්ධ අපේ නමස්කාර පාඨයනෙ. මේ පාඨය කියද්දි අපි හැමෝගෙම දෙ අත් නොදැනීම නළලට එකතු වෙනවා නේද ? හිස පාත් වෙනවා නේද ? පොඩි කාලෙ ඉඳන් සිය දහස් වතාවක් නෑ... ඊටත් වැඩිය වාර ගණනක් අපි මේ නමස්කාර පාඨය කියලා ඇති නේද ? ඒත් ඉතිං දන්නවද මොකද්ද මේ නමස්කාර පාඨයෙන් කියවෙන්නෙ කියලා. මම අද කියන්න යන්නෙ ඒ ගැන තමා. ඔන්න අහගන්නකෝ.

     බුද්ධ වන්දනාවෙදි, ඕනෑම බෞද්ධ උත්සවයකදී, පිරිත් දේශනාවකදී, බණ දේශ්නාවකදී මුලින්ම බෞද්ධයන් වශයෙන් අපි කියන්නෙ නමස්කාර පාඨය. ඒ අපට නිර්වාණ මාර්ගය කියා දීපු බුදු පියාණන් වහන්සේට ගරු කිරීමක් හැටියටයි. අපි හැමෝම හොයන්නේ විමුක්තිය එහෙමත් නැත්තං නිදහස. ඉතිං මේ නිදහස සොයා ගන්නා ක්‍රියා පටිපාටිය අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේත් අනුගමනය කරපු එකමයි. උන්වහන්සේ ඒ මාර්ගයනෙ අපිට කියා දුන්නේ. ඇත්තටම කියනවානම් ඒ මාර්ගයේ ගමන් කරන ආකාරයේ සාරාංශය තමා මේ නමස්කාර පාඨයේ අන්තර්ගත වෙලා තියෙන්නේ. ඉතිං අපි බුදුන් වහන්සේටත්, උන්වහන්සේ පෙන්වා දුන්නු මේ මහා මාර්ගයටත් ගරු කරනවා. ඒ ගරු කිරීම වචනයෙන් කියා දක්වන්නෙ මේ නමස්කාර පාඨයෙන්.

     අපි බලමු මේ පාඨයෙන් අපි කොහොමද ඇත්තටම මේ ගරු කිරීම කරන්නෙ කියලා. පාඨය ආරම්භ වෙන්නෙ "නමෝ" යන්නෙන්. නමස්කාර වේවා කියන තේරුම මේ "නමෝ" යන්නෙහි ගැබ් වෙලා තියෙනවා. නම්ස්කාරය දැක්වීම කියන්නෙ හිස පාත් කරන එක එතකොට දෑත් එකතු කිරීම වගේ හුදු කායික ක්‍රියාවම නෙමේ. ටිකක් හිතලා බැලුවොත්, අපි යමක් හෝ යමෙක් ගැන බොහොම පැහැදීමෙන්, ඒ දේට හෝ කෙනාට හිත පතුලෙන්ම ගෞරව කරනවානම්, ඒ දේ ඉතාම ශ්‍රේෂ්ඨ දෙයක් කියලා ඇත්තටම පිළිගන්නවානම් තමයි නමස්කාර කරන්නේ. එතකොට තමයි නොදැනුවත්වම දෑත් එකතු වෙන්නේ, හිස පාත් වෙන්නේ, හිඳි අසුනෙන් එසවෙන්නේ. නමස්කාර වේවා කියලා පටන් ගත්තට පස්සෙ ඉතුරු ටිකේ තේරුමත් බලමුකො අපි.

     ඊළඟට "තස්ස" කියලා කියන්නෙ යමෙකුට, යමක් පිළිබඳව තියෙන අයිතිය හැඟවෙන පදයක්. ඉතිං කා ගැනද මේ කියන්නෙ, මොනවද අයිති කියලා ප්‍රශ්න ගොඩක් ඇතිනෙ ඕගොල්ලන්ට. බුදු රජාණන් වහන්සේගේ ජීවිතයට අයිති, උන්වහන්සේගේ ජීවිතය සැපවත් කළ, සුඛිත, මුදිත කළ මහා ගුණ සම්භාරයක් ගැන තමයි මේ කියන්නේ. ඉතුරු පද ටික තමා භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස. ඒ පද වලින් කියවෙන්නේ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ අති උතුම් ගුණාංග තුනක් ගැනයි. ඒ ගුණාංග මොනවද කියලා බලන්න අපි ඉතුරු පද ටිකේ තේරුමත් හොයලා බලමුකෝ.

     බුදුන් වහන්සේ විමුක්ති මාර්ගය සොයාගෙන උන්වහන්සේගේ ජීවිතයට දුක්, පීඩා, කරදර ගෙන එන සියළුම කරුණු කාරණා නැති කර දැම්මා නැත්තං භග්න කර දැම්මා කියල කියවෙන්නේ "භගවා" කියන පදයෙන්. ජීවිතය සුවපත් කරන සැපය ලැබෙන්නේ මෙම දුකට හේතු වන කාරණා නැති කර දාපුවහමයි. කැමතියි නේද මොනවද මේ දුකට හේතු වෙන කාරණා කියලා දැනගන්න. ඒවා සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රහානය කරලා දාන්න බැරි උනත්, ඒ ගැන අඩුම ගානේ දැනගෙන සිටීමත් හරිම වැදගත්. බුද්ධ දේශනාවේ තියෙන විදිහට දුක ඇති වෙන්න හේතු වෙන්නෙ ධර්ම කරුණු හතරක්. ඒවාට ආස්‍රව ධර්ම කියලත් කියනවා. අනේ ඉතිං අපි මෙච්චර මේ දුක් විඳින්නෙ හේතු 4ක් හින්දනෙ. ඒවා තමයි "කාම ආස්‍රව", "භව ආස්‍රව", "දිට්ඨි ආස්‍රව", "අවිද්‍යා ආස්‍රව" කියන හතර. ඒවා ගැන මම දැනට කෙටියෙන් පැහැදිලි කරන්නං. පස්සෙ අළුත් ලිපියකින් අපි බලමුකෝ මොනවාද මේ ආස්‍රව ධර්ම කියලා. "කාම ආස්‍රව" කියන්නෙ යමකට තියෙන කැමැත්ත නැත්තං බැඳීම නිසා හිතේ ඇතිවන ඇලීමේ ස්වභාවයයි. නැවත ඉපදීමට, එනම් භවයට ඇති ආශාව නිසා සිතේ ඇතිවන ඇලීම් ස්වභාවය "භව ආස්‍රව"යි. තුන්වෙනුව "දිට්ඨි ආස්‍රව" කියලා නම් කෙරෙන්නේ නිවැරදි දැක්මක් ඒ කියන්නේ යමක් ගැන නිවැරදි ස්වරූපය, ස්වභාවය නොදැක ඊට ඇති බලවත් රුචිය නිසා සිතේ ඇතිවන ඇලීම් ස්වභාවයයි. අවසානයේ "අවිද්‍යා ආස්‍රව" කියන එකෙන් කියවෙන්නේ අපේ ජීවිතයේදී යම් යම් ක්‍රියා කිරීමට තෝරාගත යුතු උපක්‍රම, ඒ කියන්නෙ විද්‍යාව, හරි හැටි නොදැනීම නිසා සිතේ ඇති වන බැඳීම් ස්වභාවයයි. මේ ආස්‍රව ධර්ම ගැන අපි ඉදිරි ලිපියකින් සළකා බලමු.

     බුදුන් වහන්සේ සියළුම බැඳීම් මුලිනුපුටා දාපු නිසා උන්වහන්සේ “අරහං” ගුණයෙන් යුක්ත උනා. ඒ කියන්නෙ තමා සතු සියළුම බැඳීම් නැති කරලා, ඒවා පිළිබඳ කිසිම සිතක් ඇති කර නොගෙන ඒවාගැන බලාපොරොත්තු නොවී ජීවිතය ගත කළ හැකි බව කියන උතුම් ගුණාංගයයි. එතකොටම මට මතක් උනා, අපි කතාවටත් කියනවානෙ "අපෝ මට ඒක නම් අරහං" කියලා. ඉතිං හරියට හිතලා, විග්‍රහ කරලා බැලුවොත් මේ අපි නොදැනුවත්වම කියන්නෙත් ඒ ගුණාංගෙ ගැන තමයි. අපි එහෙම කියන්නෙ ඒ දේ ගැන කිසිම පැහැදීමක් නෑ; ඒ දේ ගැන අපේ හිතේ කිසිම බලාපොරොත්තුවක් නෑ; ඒ දේ නැතුව කිසිම ප්‍රශ්නයකින් තොරව අපේ ජීවිතය ගෙන යන්න පුළුවන් කියලා විශ්වාස හින්දනෙ. ඉතිං ඒ කියන්නෙ ඒ ගැන අපේ හිතේ කිසිම බැඳීමක් නෑ යි කියන එකම තමා. අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ උතුම් ගුණාංගයෙන් හෙබියා වූ නිසා උන්වහන්සේ අරහත් නම් උනා.

     පාඨය ඉවර වෙන්නේ "සම්මා සම්බුද්ධස්ස" යන්නෙන්. "සම්මා සම්බුද්ධස්ස" කියන පදයේ තේරුම තමයි ලෝකය පිළිබඳ දැන ගත යුතු සියළු දේ දැන සිටීම කියන ඒ මහා ගුණාංගය. බුදුන් වහන්සේ උන්වහන්සේගෙ බුද්ධ ජීවිතයේදී කම්පා වූ හෝ දුකට පත් වූ අවස්ථාවක් අපිට සොයා ගන්න බැරි තරම්. ඒ උන්වහන්සේ ලෝකය ගැන දැන සිටිය යුතු සියළුම දේවල් දැන හිටපු නිසායි. ලෝකයේ කෙනෙක් දැන සිටිය යුතු කරුණු වර්ග දෙකක් තියෙනවා. එකක් තමා ජීවිතය දුකට පත් වීමෙන් වළක්වා ගැනීමට තියෙන කරුණු. අනිත් එක, ඒ කරුණු නිවැරදිව අපේ ජීවිත තුල සංවිධානය කර ගන්න ක්‍රම. බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ඔක්කොම කරුණු කිසිම අඩුපාඩුවක් නැතුව දැන හිටියා කියන්න අපිට බුද්ධ චරිතයේ ගොඩාක් උදාහරණ තියෙනවා. ඉතිං මේ උතුම් සම්මා සම්බුද්ධ ගුණයත් බුදු හාමුදුරුවො ගාව අඩු නැතුව තිබුනා.

     ඔන්න දැන් හැමෝම දන්නවා නමස්කාර පාඨයේ තේරුම. දැන් කවුරු හරි ඇහුවොත් කියන්න පුළුවන් නේද ? "භගවා, අරහං, සම්මා සම්බුද්ධස්ස කියන මහා ගුණයන්ගෙන් පරිපූර්ණ වූ අප මහා බුදු රජාණන් වහන්සේට නමස්කාර වේවා" කියන එකයි නමස්කාර පාඨයේ මූලික තේරුම. මේ විස්තරයේ තිබුන තවත් ධර්ම කරුණු ගැන අපි අපේ ඊළඟ ලිපි වලින් විස්තර කරලා බලමු. අපි ඇත්තටම බුදුන් වහන්සේට ගරු කරනවානම් මේ කිව්වා වූ උතුම් බුදු ගුණ ඔක්කොම අපේ ජීවිතයටත් ලං කරග්න්න උත්සාහ කරන්න ඕනෙ. එහෙනම් "නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස" කියලා දෑත නළලෙ තියලා, හිස පාත් කරලා අපේ අමා මෑණී බුදු පියාණන් වහන්සේට නමස්කාර කරලා මම මේ ලිපියෙන් සමුගන්නං.

සියළු දෙනාට තෙරුවන් සරණයි !

නමෝ බුද්ධාය !

ප.ලි.

මේ ළඟදි අර DeepS අක්කගෙ අනං මනං ලෝකයේ ලිපියක් කියවද්දි, ඒකෙ තිබ්බා අපූරු ගතිගුණයක් ලෝකයාට හුරු කිරීම ගැන. ඒ රචනා සොරකමින් වැළකීම ගැනයි. ඉතිං මාත් හිතුවා මමත් ආයෙ ලිපි දාද්දි ඒ ලිපිය සම්පාදනය කරන්න කරුණු, කාරණා සොයා ගත්ත මූලාශ්‍ර ගැනත් සඳහනක් කරොත් හොඳයි කියලා. බොහොම ස්තූතියි අක්කේ.

මූලාශ්‍ර :

• කල්‍යාණ ධර්ම සංග්‍රහය - 1985